„Od początku było sterowane, a jak Wałęsę dostarczyli… „. Jak dwaj funkcjonariusze WSI rozmawiali o dostarczeniu Wałęsy motorówką na strajk w 1980

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego dysponuje nagraniem rozmowy funkcjonariuszy WSI, relacjonujących kulisy dowiezienia Lecha Wałęsy motorówką Marynarki Wojennej na strajk w Stoczni Gdańskiej. Jednym z rozmówców jest płk Leszek Tobiasz, który zmarł w lutym 2012 r. w dziwnych okolicznościach. Kapitanem kutra miał być admirał Romuald Waga.

20 listopada 2007 roku: dwaj funkcjonariusze Wojskowych Służb Informacyjnych spotykają się w warszawskim hotelu Marriott. Jednym z nich jest płk Leszek Tobiasz, który w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł dwa tygodnie temu. W rozmowie pojawia się wątek kulisów dowiezienia Lecha Wałęsy motorówką Marynarki Wojennej na strajk w Stoczni Gdańskiej. W trakcie wymiany zdań pada nazwisko dowódcy wojskowego kutra – admirała Romualda Wagi – który później zrobił oszałamiającą karierę w czasie prezydentury Wałęsy. Nazwisko Wagi wielokrotnie przewija się również w raporcie z działalności Wojskowych Służb Informacyjnych.

W 1995 roku Anna Walentynowicz oskarżyła Lecha Wałęsę, że na słynny strajk do stoczni został dowieziony motorówką Marynarki Wojennej. Sam Wałęsa nigdy nie był w stanie wiarygodnie zrelacjonować tego, w jaki sposób dostał się do stoczni. Właśnie o kulisach tej historii rozmawiali wysocy rangą wojskowi z byłych Wojskowych Służb Wewnętrznych i Wojskowych Służb Informacyjnych. Nagranie badała Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Tobiasz nagrał długą rozmowę z Aleksandrem L. Stroną dominującą był Aleksander L. Mężczyzna zaczyna od komentowanego szeroko sporu, jaki wiosną 2007 r. wywołał Andrzej Gwiazda w trakcie przesłuchania przed Senatem. Jako kandydat na członka Kolegium IPN stwierdził, że strajk w sierpniu 1980 r. został sprowokowany przez Służbę Bezpieczeństwa. – Pewne aspekty wskazują na to, że strajk był prowokowany, i mam nadzieję, że to się wyjaśni – mówił legendarny działacz pierwszego NSZZ “Solidarność” i uczestnik strajku z 1980 roku. Gwieździe chodziło o to, że mimo zakulisowych rozgrywek, jakie w tle protestów, które doprowadziły do upadku ekipy Edwarda Gierka, prowadził aparat bezpieczeństwa, robotnicy i ich liderzy przejęli nad strajkiem kontrolę. Podjęli walkę, która doprowadziła do powstania “Solidarności” i stała się początkiem końca reżimu komunistycznego. Ten kontekst pozwala zrozumieć dalszą część rozmowy żołnierzy WSI:

Aleksander L.: Wczoraj Tusk… powiedział, on… zapomniał, co mówił…, że [Andrzej] Gwiazda obraził [Bogdana] Borusewicza. (…) ponieważ powiedział, że pierwsza “Solidarność”, to wszystko było sterowane przez bezpiekę.

Leszek Tobiasz: Czyli jednak było sterowane…

Aleksander L.: …jak to było? Od początku było sterowane, a jak Wałęsę dostarczyli… awantura jest. Teraz Cenckiewicz…

Leszek Tobiasz: …Cenckiewicz?

Aleksander L.: Cenckiewicz, ten z komisji likwidacyjnej. (…) On książkę pisze, bo ma dobre materiały. (…) On pisze prawdę.

Leszek Tobiasz: Cenckiewicz?

Aleksander L.: Tak, bo… Waga Andrzej [adm. Romuald Andrzej Waga – przyp. red.] był dowódcą kutra (…) który przewoził Lecha.

Leszek Tobiasz: Admirał później?

Aleksander L.: …tak …który przywoził Lecha,… od tyłu do stoczni, i Lecho został wsadzony do stoczni, wiadomo jak.

Jesień 2007 roku to gorący okres. Platforma Obywatelska przejęła władzę, a wraz z nią instytucje państwowe, w tym służby specjalne. Tobiasz jest już co najmniej po jednym spotkaniu z marszałkiem Sejmu Bronisławem Komorowskim, którego zdążył poinformować, że zna człowieka, który posiada dojście do aneksu do raportu z działalności WSI, wie o jego rzekomej sprzedaży Agorze, wydawcy “Gazety Wyborczej”, za którą mają stać członkowie Komisji Weryfikacyjnej współpracujący z Antonim Macierewiczem. Ma też znać mechanizm płatnej protekcji, w ramach której żołnierze byłych WSI mają załatwiać sobie pozytywną weryfikację. Tym człowiekiem jest płk Aleksander L., również oficer byłych WSI.

O Wałęsie mówili “Ponton”

– Byłam przekonana, że koledzy stoczniowcy mówili o nim tak dlatego, bo jest niezatapialny. Ale gdy potem ich pytałam, o co chodzi, to twierdzili, że motorówka robi hałas, dlatego Wałęsa miał z niej podpłynąć pontonem między dwa stojące obok siebie statki, wejść na jeden z nich po drabince, a potem trapem zejść na nabrzeże stoczni – wspomina Joanna Duda-Gwiazda. Zdaniem Andrzeja Gwiazdy, rozmowa dwóch funkcjonariuszy WSI jest “kolejnym potwierdzeniem wersji, że Wałęsa został w stoczni zainstalowany przez drugą stronę”.

– Rozmawiałem ze świadkiem, który był w 1980 roku podoficerem na służbie. Według niego, 13 sierpnia o 18.00 w porcie wojennym w Gdyni Wałęsa wsiadał do motorówki dowódcy Marynarki Wojennej i wraz z nim wypłynęli z portu. Widział to ze swojego stanowiska – relacjonuje Andrzej Gwiazda. W ocenie Antoniego Macierewicza, wymiana zdań między Aleksandrem L. i Tobiaszem potwierdza panujące wśród byłych funkcjonariuszy wojskowych służb specjalnych przekonanie, że poprzez Lecha Wałęsę starano się manipulować strajkiem, a później “Solidarnością”.

– Te opinie powtarzane są od dłuższego czasu – dodaje polityk, zaznaczając, że co innego próby manipulacji poprzez agentów, a co innego fakt, że “Solidarność” była wielkim ruchem narodowym, który mimo wszystko wymknął się spod kontroli władz PRL. – Jestem coraz bardziej przekonany, że “Solidarność” to był “wypadek przy pracy” – dodaje Andrzej Gwiazda.

Swoją teorię ma na ten temat Grzegorz Braun, dokumentalista, dziennikarz, autor słynnego filmu “Plusy dodatnie, plusy ujemne oraz “TW Bolek””. – Ten wątek przewijał się w wielu rozmowach, które odbywałem ze świadkami historii, zarówno tymi pierwszorzędnymi, jak i trzeciorzędnymi, pracując nad filmem. Przede wszystkim były to bardzo zdecydowane wypowiedzi Anny Walentynowicz – wspomina Braun. Przypomina przy tym zeznania majora Janusza Stachowiaka, który został powołany na świadka w procesie, jaki Wałęsa wytoczył Krzysztofowi Wyszkowskiemu za nazwanie go “Bolkiem”. To jego relacja m.in. skłoniła sąd pierwszej instancji do oddalenia pozwu Wałęsy. Wyrok zmienił jednak sąd apelacyjny. Były funkcjonariusz gdańskiej SB – pierwszy i jedyny, jak dotąd, który złamał zmowę milczenia w tej sprawie, powtórzył przed sądem to, co opowiedział filmowcowi przed kamerą, że uczestniczył w procesie rejestracji Lecha Wałęsy jako TW “Bolek”.

– Dokonując rutynowych czynności, jakie był zobowiązany przy tym wykonać, wysłał zapytania dotyczące rozmaitych kandydatów na tajnych współpracowników do kartoteki centralnej. Uzyskał w ten sposób informacje o dwukrotnej wcześniejszej rejestracji Lecha Wałęsy jako osobowego źródła informacji. Pierwsza do jakiejś sprawy kryminalnej na prowincji przez milicję, a druga przez Wojskową Służbę Wewnętrzną – przypomina Braun. Podkreśla, że Stachowiak był w tym miejscu w swej relacji bardzo konkretny, ponieważ zapamiętał zielony karton, w którym nadeszła odpowiedź z centrali. Stachowiak oceniał, że rejestracja w WSW musiała nastąpić w czasie pełnienia przez Wałęsę zasadniczej służby wojskowej.

Walentynowicz wiedziała, co mówi?

Wszyscy pamiętają zapewne słynny, powielany na ksero, a także w różnego rodzaju wydawnictwach tekst ulotki kolportowanej przed wyborami prezydenckimi w 1995 r. przez Annę Walentynowicz. “Dlaczego okłamałeś wszystkich, mówiąc o przeskoczeniu płotu, podczas gdy na strajk 14.08.1980 r. zostałeś dowieziony motorówką z Dowództwa Marynarki Wojennej z Gdyni?” – pytała starającego się o reelekcję prezydenta i historycznego lidera gdańskiego strajku legendarna suwnicowa w liście otwartym. Walentynowicz miała pełną świadomość pozorowanego sporu między historycznym przywódcą “Solidarności” a wywodzącym się z PZPR liderem postkomunistów. Historia ciągle weryfikuje tezy słynnej suwnicowej ze stoczni im. Lenina. W biografii Walentynowicz napisanej przez Sławomira Cenckiewicza historyk przypomina, że “Wałęsa poczuł się dotknięty treścią listu”, a sądy po reakcji jego sztabu wyborczego zakazały nawet jego kolportażu. Były również przypadki konfiskaty wydawnictw zawierających treść ulotki przez policję. Cenckiewicz przypominał, że jedną z pierwszych osób, które zakwestionowały słynny “skok przez płot”, był Aleksander Kopeć – w okresie strajków sierpniowych minister przemysłu maszynowego i negocjator rządowy. Już w 1991 roku pisał on, że podczas pobytu w Gdańsku w sierpniu 1980 r. “nieobce były pogłoski, że [Wałęsa] wpłynął tam kutrem patrolowym marynarki wojennej…” – czytamy w książce “Anna Solidarność”. Ale nie tylko on. Czesław Kiszczak pytany o wiarygodność plotki na temat rzekomego “dostarczenia w kontenerze” Wałęsy do stoczni zasłaniał się tajemnicą państwową.

Andrzej Gwiazda, uczestnik słynnego strajku, a potem oponent Wałęsy w “Solidarności”, bezwzględnie zwalczany przez władze PRL i samego Wałęsę, relacjonuje, że Walentynowicz opierała swoje opinie na rozmowach ze świadkami. – Rozmawiała z trzema osobami z motorówki, które przywiozły Wałęsę do stoczni. Jej relacja ostatecznie się nie ukazała, ponieważ świadkowie bali się o tym mówić pod nazwiskami – zaznacza Gwiazda, który pomagał jej sformułować słynny list otwarty z 1995 roku. – Ania Walentynowicz w rozmowie również ze mną mówiła, że informację tę przekazali jej ludzie ze służb wojskowych, ludzie, którzy w tym uczestniczyli. A to, że tak mówią panowie Aleksander L. i Leszek Tobiasz i po nazwisku przywołują admirała Wagę, człowieka szkolonego w akademiach sowieckich, człowieka, który odgrywał tak dwuznaczną rolę po 1989 roku, tylko tę hipotezę potwierdza – komentuje Antoni Macierewicz, likwidator WSI.

Jednak co innego relacje anonimowych świadków, a co innego twarde dowody. A tych nie ma. Tak jak nie ma dowodu na to, że Wałęsa skoczył przez stoczniowy płot. Wiadomo, że na strajk się spóźnił i nie potrafił tego wyjaśnić. W słynnej publikacji “SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii” historycy Piotr Gontarczyk i Sławomir Cenckiewicz dystansowali się od wersji z “motorówką”, tłumacząc jej powielanie istnieniem sprzecznych i nigdy niewyjaśnionych relacji, jakie na temat dołączenia Wałęsy do strajku pojawiały się od przeszło 30 lat. Jak podkreślali: “Taka wersja wydarzeń nie znajduje potwierdzenia w dostępnych źródłach historycznych”. Wątpliwości te zasiewał oczywiście sam Wałęsa: “Do dziś nie wiem, co spowodowało, że spóźniłem się 2 czy 3 godziny” – mówił, a w innym momencie tłumaczył: “No… dwie godziny się spóźniłem, z jakichś błahych powodów, dziecko mi się urodziło czy coś takiego (śmiech)”. Najsłynniejsze jest jednak to pochodzące z “Drogi nadziei”: “Pamiętam, że wysiadłem na przystanku pod stocznią, ale nie kierowałem się w stronę bramy, nie miałem przepustki. (…) Przeszedłem obok szkoły podstawowej, gdzieś na odcinku między dwiema bramami jest z boku taka mała uliczka, tam zaszedłem i przeskoczyłem przez płot”. Cenckiewicz i Gontarczyk zwracali uwagę na sprzeczności w książce, w której późniejszy lider strajku raz “nie kierował się w stronę bramy”, a w innym miejscu mówił, że “ruszył w stronę bramy”. Oczywiście chodzi o słynną bramę nr 2. Tak czy inaczej zdaniem autorów miejsce wskazane przez Wałęsę to brama nr 1, której sforsować w pojedynkę nie sposób. Mur na tym odcinku ma wysokość 3,5 metra i nie ma żadnych świadków, którzy mieliby pomagać Wałęsie w słynnym skoku. No chyba że Wałęsa wszedł do stoczni przez dziurę w płocie w zupełnie innym miejscu. Na nią wskazywali inni świadkowie. Ale nie on sam.

Pytanie: W jaki sposób Wałęsa dostał się na strajk? – od lat zadają sobie jego uczestnicy.

Ojciec mafii paliwowej

Kim jest wskazany przez Aleksandra L. człowiek, który miał dowieźć wojskowym kutrem do Stoczni Gdańskiej Lecha Wałęsę? W 1980 r. Romuald Andrzej Waga był dowódcą 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Zmarł w 2008 roku. W 1983 roku awansował na stopień kontradmirała. Jesienią 1989 roku, gdy premierem był już Tadeusz Mazowiecki, został mianowany dowódcą Marynarki Wojennej, zastępując na tym miejscu Piotra Kołodziejczyka. Romuald jest bratem Jana Wagi, byłego szefa Rady Nadzorczej PKN Orlen, a także byłego prezesa Kulczyk Holding, uważanego za jednego z głównych współpracowników Jana Kulczyka. Na przełomie lat 70. i 80. Jan Waga był kierownikiem wydziału w KW PZPR w Katowicach, wiceprzewodniczącym Centralnego Związku Spółdzielni “Samopomoc Chłopska”.

Romuald Andrzej Waga to pierwsza osoba, którą raport z działalności WSI wymienia w kontekście powstania wojskowej mafii paliwowej w latach 1990-1991. Do bazy Marynarki Wojennej w Helu podpływały wielkie tankowce, z których przy pomocy Wojsk Ochrony Pogranicza przepompowywano ropę naftową do cystern; później jechały mierzeją helską do gdyńskiego portu wojennego, skąd transportowano je do rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach. To właśnie ówczesny dowódca Marynarki Wojennej zwrócił się do gen. Floriana Siwickiego o zgodę na przeładunek paliwa w portach Marynarki w Helu, Gdyni i Gdańsku. Odprawy celne paliw nie odbywały się w instytucjach cywilnych, ale w portach wojennych.

Oddajmy głos samemu raportowi: “WSI miały zatem pełną świadomość uczestnictwa oficerów WP w tym procederze i wykorzystywania doń infrastruktury wojska. Trudno, żeby było inaczej, skoro jedną z głównych postaci był w tych działaniach m.in. admirał Romuald Waga”. Waga był również członkiem rady nadzorczej spółki Megagaz oraz biura podróży First Class, które było jej udziałowcem. Wojciech Sumliński opisywał kulisy działania spółki pełnej emerytowanych wojskowych i polityków (informatorem był Aleksander L.). Megagaz budował tzw. trzecią nitkę rurociągu “Przyjaźń” od granicy z Białorusią do Płocka. A First Class wygrała swego czasu przetarg na obsługę krajowych i zagranicznych wyjazdów służbowych PGNiG. W latach 90. admirał Waga miał dobre kontakty z kancelarią Wałęsy. Znał się dobrze z Mieczysławem Wachowskim. Był uczestnikiem słynnych imienin u Lecha Wałęsy.

Związki z Rosjanami

Ale w trakcie rozmowy w listopadzie 2007 r. Aleksander L. i Leszek Tobiasz poruszają jeszcze jeden wątek.

Leszek Tobiasz: No tak. Słuchaj, a ty wiesz co? To chyba w jednym, w jednym elemencie to Maciara [Antoni Macierewicz – przyp. red.] ma rację. Bo Maciara mówił coś tam, kiedyś się wypowiedział, czy w jakichś kwitach pisał, że jeden z ministrów obrony, i on tu sugerował tego z marynarki, jak on się nazywał, co był ministrem obrony?

Aleksander L.: Kołodziejczyka [admirał Piotr Kołodziejczyk].

Leszek Tobiasz: Tak, że był agentem ruskim. Coś takiego Macierewicz sugerował.

Aleksander L.: Proszę pana, to nie tak. Agentem ruskim to jest…

Leszek Tobiasz: Któryś z ministrów powiedział Macierewicz, jakoś tak…

Aleksander L.: …nie tak, nie tak, nie tak. (…) Macierewicz sugerował o Kołodziejczyku na zasadzie bardzo dobrych kontaktów [Piotra] Kołodziejczyka i [Romualda] Wagi z ruskimi admirałami (…) Kołodziejczyk nie podpisywał im żadnego zobowiązania. Ja jestem pewien.

Leszek Tobiasz: Ruskim?

Aleksander L.: Tak.

Leszek Tobiasz: Ale mógł robić na ich rzecz?

Aleksander L.: Nie.

Leszek Tobiasz: Nie?

Aleksander L.: Mógł rozmawiać z nimi.

Leszek Tobiasz: Mógł. Tak. No to o kim mówił Macierewicz w takim razie, o którym ministrze?

Aleksander L.: O nim. Tylko że Maciara wszystkich, którzy byli w Rosji…

Leszek Tobiasz: …aha, no być może on na takiej zasadzie. Bo gdzieś taki element…

Dlaczego oficerowie mówią o związkach Kołodziejczyka i Wagi z Rosjanami? Romuald Waga to absolwent Kaspijskiej Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej ZSRS w Baku (1961-1962) i Akademii Marynarki Wojennej ZSRS w Leningradzie (1967-1970). Mniej więcej w tym samym czasie kończył je również były “cywilny” szef MON admirał Piotr Kołodziejczyk. Jak wskazuje w “Długim ramieniu Moskwy” Sławomir Cenckiewicz, w latach 80. Wojciech Jaruzelski czterokrotnie awansował Kołodziejczyka, wynosząc go do stopnia wiceadmirała i dowódcy Marynarki Wojennej. Ta natomiast – jak pisze – będąc częścią Zjednoczonych Sił Zbrojnych, odgrywała w doktrynie wojennej Sowietów szczególną rolę. Głównie ze względu na broń rakietową. “Stąd też kadra oficerska marynarki wojennej miała w PRL opinię szczególnie lojalnej wobec Sowietów. Ze względu na dostęp do nowoczesnej i strategicznej broni gros oficerów Marynarki Wojennej PRL, a później RP ukończyło kursy, studia i szkoły w ZSRS” – podkreśla historyk. To rozkazem Kołodziejczyka 22 sierpnia 1991 roku tworzono Wojskowe Służby Informacyjne. Ich kariery wojskowe sprzęgnięte były ze sobą od wielu lat. Gdy Kołodziejczyk obejmował dowództwo Marynarki, Waga obejmował funkcje szefa Sztabu Głównego MW. Gdy Kołodziejczyk został szefem Głównego Zarządu Wychowawczego (wcześniej Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego), Waga obejmował po nim dowództwo Marynarki, które pełnił do przejścia na emeryturę w 1996 roku. Wcześniej był dowódcą okrętów rakietowych, w tym uzbrojonego w kierowane pociski P-15 niszczyciela OPR “Gdynia”.

Jak można oceniać wiarygodność Aleksandra L.? Z jednej strony, faszerował dziennikarzy informacjami sprawdzonymi i wiarygodnymi. Miał w tym swój cel. Z drugiej, pomawiał współpracowników Antoniego Macierewicza o rzeczy, których nie zrobili. Znający go wiele lat Wojciech Sumliński w swojej książce “Z mocy bezprawia” nie ma jednak wątpliwości, że tym, co utorowało mu drogę do kariery z leśnego garnizonu do wojskowych służb specjalnych, był “analityczny umysł, zmysł obserwacji i doskonała pamięć”. Jeśli więc prokuratura dała wiarę jego relacjom na temat rzekomej przestępczej działalności członków komisji weryfikacyjnej WSI, to może warto, by Instytut Pamięci Narodowej zainteresował się rewelacjami oficera.

Maciej Walaszczyk, źródło: Nasz Dziennik