Po siłowym stłumieniu przez litewskie władze Polskiego Kraju Narodowo-Terytorialnego, Rada Najwyższa Republiki Litewskiej 4 września 1991 r. zawiesiła samorządowe rady rejonów wileńskiego i solecznickiego. Taka uchwała litewskiego parlamentu była sprzeczna z ówczesnym prawem litewskim.
Parlament nie miał bowiem prawa zawieszać rad a jedynie je rozwiązać po udowodnieniu przez specjalną komisję ewentualnych nieprawidłowości. Tymczasem nie było żadnych wniosków takiej komisji.
W miejsce zawieszonych rad rejonowych litewskie władze mianowały, bez pytania mieszkańców o zdanie, specjalnych komisarzy. Był to Artūras Merkys w rejonie wileńskim i Arūnas Eigirdas w solecznickim. Warto zapamiętać nazwiska tych ludzi bo ich działalność w niczym nie różniła się od praktyk komisarzy bolszewickich.
Nowi litewscy władcy natychmiast zwolnili większość polskich urzędników terenowych, wprowadzając na to miejsce Litwinów, szczególnie w służbie rolnej gdzie wśród 17 kierowników ostało się tylko 3 Polaków. Szczególne zainteresowanie tą służbą nie było przypadkowe – to właśnie za czasów autorytarnej władzy komisarzy dokonał się bowiem najbardziej masowy rabunek ziemi należącej do polskich rodzin, ukradzionej najpierw po 1945 roku przez bolszewików. Teraz, drugi raz kradli ją Litwini na mocy osławionego mechanizmu przenoszenia własności nieruchomej zawartego w litewskiej ustawie reprywatyzacyjnej, z całą bezwzględnością realizowanego w Kraju Wileńskim przez Merkysa i Eigirdasa. Ten pierwszy w czasie swoich rządów rozdysponował łącznie 1931 parcel. Była więc to grabież masowa.
Dramatyzm tego rabunku oddają wydarzenia, jakie miały miejsce we wsi Gudele w rejonie wileńskim. Jeszcze w 1992 roku komisarz Merkys przydzielił tam działki pod domy dla Litwinów z Wilna. Próbowała przeciw temu protestować rada apilinki (gminy) Mejszagoła. Bez skutku. Oczywiście domy Litwinów miały powstać na ziemi zabranej niegdyś polskim rodzinom, w dodatku położonej tak, że odcinały by polskich chłopów od ich dalej położonych pól i pastwisk. Dlatego gdy z początkiem kwietnia 1993 r. w Gudelach pojawiły się maszyny do robót ziemnych i budowlanych, chłopi wyszli na pola. Jak wspominają świadkowie, blokowali oni maszyny własnymi ciałami, przeganiali też próbujących interweniować litewskich osadników.
Osadnicy 27 kwietnia 1993 sprowadzili do Gudel litewskie wojsko. Gdy taka demonstracja siły nie wystarczyła litewscy żołdacy zaczęli strzelać. Wbrew późniejszym zapewnieniom urzędników wojsko nie strzelało jedynie w powietrze, gdyż odnaleziono liczne pociski wbite w ściany domów. Policja asystowała strzelaninie, biernie się jej przyglądając. Polscy chłopi uciekli, by wkrótce znów wrócić i znów opierać się osadnikom. Dwóch z nich: Waleriana Romanowskiego i Stanisława Jurewicza postawiono za to przed sądem. Ostatecznie jednak opór w Gudelach była tak silny, a nagłośnienie tej sprawy tak wielkie, że 13 kwietnia 1994 roku rząd litewski zdecydował się odwołać przydział działek dla Litwinów w Gudelach… Niestety niedługo potem litewscy osadnicy otrzymali je w sąsiedniej gminie, także na gruntach dawnych polskich właścicieli.
Takimi to sposobami Litwini prowadzili „reprywatyzację”. Rabunek ziemi to najgorsze co Polaków spotkało, bo nie tylko utwierdziło ich biedę, utwierdziło odziedziczoną po czasach komunistycznych represji słabą pozycję materialną, przekładającą się na takie sprawy jak zdolność rodzin do kształcenia dzieci. Był to także mechanizm litewskiej kolonizacji Kraju Wileńskiego. Litewscy imigranci-złodzieje zmienili proporcje narodowości w wielu podwileńskich gminach.
Pamiętajmy dzisiaj, gdy poprzez przewlekłe negocjacje litewskie partie usiłują sprowadzić wszystkie nasze problemy do kwestii pisowni nazwisk i dwujęzycznych tabliczek. To też ważne, ale kwestia ziemi jest najważniejsza!
Jest jeszcze inna lekcja. Postawa gudelskich chłopów w gorących dniach kwietnia 1993 roku udowadnia, że poprzez opór, kiedy trzeba radykalny, można i trzeba bronić swoich narodowych praw!
(3742)
