Polska była jedynym krajem, w którym Żydzi posiadali swój własny sejm zwany Sejmem Czterech Ziem (hebr. Waad Arba Arkot): Wielkopolski, Małopolski, Rusi i Litwy.
Za datę jego powstania uznaje się rok 1581, w którym po raz pierwszy reprezentanci Żydów wszystkich ziem zobowiązali się wpłacić ryczałtem do skarbu pogłówne żydowskie. Od 1623 r. istniały dwa sejmy żydowskie: Waad Arba Arcot, obejmujący ziemie Korony, i Waad Medinat Lita, czyli Sejm Żydów Litewskich.
Sejm żydowski był centralną instytucją samorządu żydowskiego reprezentującą wszystkie gminy. Został powołany do życia przez państwo polskie, aby ułatwić pobór podatków od tej społeczności. Już wcześniej powstały ziemstwa, czyli federacje poszczególnych gmin. Miały one stopniowo coraz większe uprawnienia. Początkowo istniały cztery, w 1551 r. było ich już pięć, a w późniejszym okresie uległy dalszemu rozdrobnieniu. Ich spotkania przekształciły się w regularne zjazdy.
Posiedzeniom sejmu przewodniczył marszałek. Funkcje wiernika i pisarza pełnili najczęściej rabini. Początkowo zjazdy odbywały się w Lublinie, później także w innych miastach, bardzo często w Jarosławiu. Sejm obradował najczęściej dwa razy do roku. Stopniowo rozciągnął kontrolę nad szeregiem dziedzin życia religijnego i społecznego. Wysyłał swoich przedstawicieli na sejmy Rzeczypospolitej. Delegaci żydowscy przygotowywali petycje do króla o nadanie nowych lub potwierdzenie starych przywilejów, toczyli także burzliwe dyskusje o finansach i problemach bezpieczeństwa.
Przy Sejmie Czterech Ziem działał również Trybunał Sejmowy – organ sądowniczy.
Sejm został rozwiązany, ponieważ posłowie uznali, że nie wywiązuje się on z podstawowego obowiązku: poboru podatków. Starszyźnie żydowskiej zarzucano oszustwa: miała ona zagarniać dla siebie większość zebranych kwot.
Sejm Czterech Ziem był symbolem autonomii żydowskiej, tylko tu społeczność żydowska mogła cieszyć się swobodami. Zyskał on poparcie wśród Żydów z innych krajów europejskich. Organizacją upodobnił się do Sejmu Rzeczpospolitej.
źródło: Muzeum Historii Polski
opublikowane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
(624)
