Polskie Termopile – poczet bohaterów. Ciężko ranny kapitan Raginis pozostał na swej pozycji do końca bitwy z odbezpieczonym granatem. Wierny złożonej przysiędze, odebrał sobie życie…

Wrzesień to miesiąc, w którym obchodzimy jedną z najważniejszych rocznic w tym roku. Jest nią 70. rocznica wybuchu II wojny światowej. II wojna światowa była największym konfliktem w dziejach ludzkości i pochłonęła życie milionów żołnierzy i cywilów. Za symboliczny początek wybuchu wojny uznaje się ostrzelanie z niemieckiego pancernika ,,Schleswig Holstein” półwyspu Westerplatte. Rozpoczęła się kampania wrześniowa, w której to Niemcy stosując metodę ,,wojny błyskawicznej – blitzkriegu” wtargnęli na ziemie polskie. Armia III Rzeszy ciągle napotykała jednak opór wojsk polskich, które, pomimo że były gorzej uzbrojone i mniej liczne odważnie stawiały opór najeźdźcy. Przykładem heroicznego oporu Polaków przeciwko armii niemieckiej jest obrona Wizny, która miała miejsce w dniach 8-10 września 1939 r.

W 1939 r. wioska o nazwie Wizna wraz z okolicami była miejscem jednego z punktów polskiej linii obrony rzeki Narew. Linia ta była broniona przez wojska Samodzielnej Grupy Operacyjnej ,,Narew” pod dowództwem generała Czesława Młota- Fijałkowskiego. Niedaleko powiatu łomżyckiego, w którym leżała Wizna, znajdowała się granica Polski z należącymi do III Rzeszy Prusami Wschodnimi. W planach obronnych II Rzeczpospolitej, na wypadek wojny z nazistowskimi Niemcami, założono obronę rzek Narwi i Biebrzy po puszczę Augustowską w oparciu o istniejące już oraz nowobudowane fortyfikacje. Odcinek obronny ,,Wizna” zajmował obszar ujścia Biebrzy do Narwi. Pod koniec czerwca 1939 r. rozpoczęto budowę pierwszych umocnień. Postanowiono podzielić dziewięcio- kilometrowy odcinek obronny na dwa pododcinki:

A) Północny ,,Giełczyn” na prawym brzegu Narwi
B) Południowy ,,Strękowa Góra” na lewym brzegu Narwi

Niestety do 1 września 1939 nie udało się ukończyć wszystkich zakładanych umocnień. Wybudowano łącznie 16 schronów, z czego 6 było schronami ciężkimi stanowiącymi pozycję główną. Schrony ciężkie uzupełnione były dodatkowo 6 schronami małymi. W odległości około 5 km na pozycji wysuniętej, powstały 2 małe schrony bojowe w załamaniu grobli i 2 schrony lekkie nad Narwią.

Cała linia obrony była uzupełniona umocnieniami polowymi i zaporami przeciwczołgowymi.

Polską załogę odcinka ,,Wizna” stanowili:
8 kompania 135. pułku piechoty z plutonem ciężkich karabinów maszynowych
3. kompania ckm-ów batalionu fortecznego ,,Osowiec”
bateria artylerii pozycyjnej
136. rezerwowa kompania saperów
pluton artylerii z 71. pułku piechoty
pluton zwiadowców konnych ze 135. pułku piechoty
pluton pionierów z 71. pułku piechoty

RAZEM: 20 oficerów, 700 podoficerów i szeregowych, wyposażonych w 6 dział 76mm, 24 ckm-y, 18 rkm-ów i 2 karabiny przeciwpancerne

Siły niemieckie zaś prezentowały się następująco:
10 Dywizja pancerna
brygada forteczna ,,Lotzen”
2 Dywizja Zmotoryzowana
3 Dywizja Pancerna

Z nocy 8/9 września doszły posiłki:

XIX Korpus Pancerny gen. Heinza Guderiana

PO POSIŁKACH: 42 tys. żołnierzy 350 czołgów i wsparcie Luftwaffe i artylerii

[quote]Z powyższego zestawienia sił niemieckich i polskich widać jak ogromną przewagę, zarówno w sile wojsk jak i sprzętu miał Wermacht. Dlatego obronę ,,Wizny” można porównać do bitwy pod Termopilami gdzie garstka 300 Spartan stawiła opór ogromnej armii perskiej z 480 r. p.n.e.[/quote]

Siłami polskimi dowodził kapitan Władysław Raginis – dowódca 3. fortecznej kompanii ckm-ów.

Urodził się on 27 czerwca 1908 w Dźwińsku (Dyneburg) w zaborze rosyjskim (teren dzisiejszej Łotwy). Po ukończeniu gimnazjum w Wilnie w 1927 r. wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie. Latem 1930 r. ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w stopniu podporucznika. Od tego roku służył w Grodnie, najpierw jako dowódca plutonu, później zaś awansował na porucznika i został dowódcą kompanii ckm-ów. W latach 30-tych był wykładowcą Szkoły Podchorążych w Ostrowiu Mazowieckim

W 1939 r. w ramach awansu na stopień kapitański został przydzielony do pułku Korpusu Obrony Pogranicza ,,Sarny” na umocnionym obszarze koło granicy ze Związkiem Sowieckim. 26 sierpnia 1939 kapitan wraz ze swoją kompanią dostał rozkaz obrony odcinka Wizna niedaleko granicy z III Rzeszą.

Nie można również zapomnieć o poruczniku Stanisławie Brykalskim. W 1938 po ukończeniu szkoły podchorążych w Krakowie został powołany na przeszkolenie wojskowe i jako porucznik wcielony do wojska polskiego. Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. był zastępcą kapitana Władysława Raginisa na umocnieniach obronnych, na odcinku frontu „Wizna” w północno-wschodniej Polsce.

Początek II wojny światowej przebiegał dla polskich żołnierzy w Wiznie dość spokojnie aż do 7 września, kiedy zbliżyła się pancerna szpica z niemieckiej 10. Dywizji Pancernej. Niemcy rozgromili konny oddział polskich zwiadowców. Polacy wycofali się za Narew. 8 września na przedpolu pozycji ,,Giełczyn” niemiecka brygada forteczna ,,Lotzen” rozpoczęła działania wojskowe. 10. Dywizja pancerna nacierała na wprost po osi Wizna-Góra Strękowa. 2 Dywizja Zmotoryzowana parła na Niwkowo, Grądy oraz Woniecko, zaś 3 Dywizja Pancerna stanęła w odwodzie.

Pierwszy atak sił niemieckich liczył ok. 30 tysięcy żołnierzy, wyposażonych w 160 czołgów, artylerię oraz posiadających wsparcie Luftwaffe.

Polski żołnierz dzięki dobremu wyszkoleniu krótkimi seriami z ckm-u przygważdżał nacierających Niemców jednocześnie oszczędzając amunicję, która w czasie bitwy była na wagę złota. Po kolejnym ostrzale artyleryjskim Niemcy skoncentrowali się na dwóch wysuniętych w stronę Wizny schronach.

Żołnierze polscy zdawali sobie sprawę z przytłaczającej przewagi Niemców. Dla wzmocnienia morale swoich podopiecznych ich dowódcy – Stanisław Brykalski i kapitan Władysław Raginis obiecali sobie, że będą walczyć do końca i nie oddadzą żywi ,,Wizny”. Niemcy zwiększali z każdą godziną ostrzał artyleryjski na polskie pozycje w schronach czaty ,,Wizna”. Pod wieczór u dowódcy zameldowało się tylko kilku oficerów, którzy ledwo przeżyli niemiecki ostrzał.

Z nocy 8 na 9 września 1939 r. do Wizny dotarł XIX Korpus Pancerny generała Heinza Guderiana. Korpus ten po szybkim przejściu polskiej dywizji miał wykonać zagon na Brześć Litewski i odciąć drogę ucieczki polskim oddziałom. Generał Guderian był poirytowany faktem, że tak znacznym siłom niemieckim nie udało się jeszcze zdobyć polskich pozycji, bronionych przez garstkę żołnierzy. Osobiście objął dowództwo nad natarciem, które w jego zamierzeniu miało ostatecznie doprowadzić do zdobycia Wizny. Poprzez włączenie 3. Dywizji pancernej siły niemieckie liczyły już 42 tysiące żołnierzy i 350 czołgów podczas, gdy już nie liczni obrońcy ,,Wizny” byli bardzo osłabieni i zmęczeni ciągłą walką z nieprzyjacielem.

Na pododcinku ,,Giełczyn”, który był broniony przez 2 pluton forteczny i pluton z 8. kompani porucznika Witolda Kiewlicza, rozgorzała na nowo walka z siłami niemieckimi. Polskie załogi musiały opuścić pozbawione wentylacji schrony i przenieść broń do okopów. Stamtąd prowadziły dalszą walkę. Porucznik Brykalski został w czasie niemieckiego ataku śmiertelnie raniony. Niestety kapitan Raginis nie był w stanie wesprzeć obrońców ,,Giełczyna” gdyż Niemcy atakowali Polaków praktycznie ze wszystkich stron.

Porucznik Witold Kiewlicza otrzymał z Osowca telefoniczny rozkaz nakazujący wycofanie się z pozycji i spalenie mostu na Narwi, aby uniemożliwić Niemcom prowadzenie pościgu. Polskim żołnierzom w ostatniej chwili udało się przekroczyć most i spalić go zanim przybyły siły Wermachtu.

Na lewym brzegu Narwi trwała zaś mordercza walka, w której to kapitan Raginis został ciężko ranny. Około południa Niemcy rozpoczęli główne uderzenie, w którym przekroczyli główne pozycje obronne. Lewoskrzydłowy schron ,,Maliszewo-Łynki” bronił się do końca, zaś heroiczny kontratak 135 pułku piechoty pozwolił na krótkotrwałe odzyskanie linii strzeleckich i resztek jednego z 6 ciężkich schronów.

Popołudniem 9 września rozpoczęło się ostateczne niemieckie natarcie. Siły niemieckie zostały wzmocnione dodatkowymi posiłkami. Około godziny 18.00 schron ,,Kurpinki” nie miał już broni maszynowej, zaś jego dowódca kapitan Wacław Schmidt został oślepiony przez wybuch pocisku. Niemieckim czołgom udało się przebić przez polskie pozycje, zaś obrońcy pozbawionych wentylacji bunkrów mdleli oszołomieni nieustającymi wybuchami, dymem, kurzem oraz gazami z eksplodujących pocisków.

Jeszcze 10 września załogi ostatnich bunkrów broniły się przed niemieckim naporem. Wykończona i ranna załoga schronu ,,Strękowa Góra” około godzinny 11.00 na wyraźny rozkaz dowódcy poszła do niewoli niemieckiej wychodząc ze schronów. Ciężko ranny kapitan Raginis pozostał na swej pozycji do końca bitwy z odbezpieczonym granatem. Kiedy wszyscy żołnierze byli już na zewnątrz , kapitan, wierny złożonej przysiędze, odebrał sobie życie.

,,Polskie Termopile” – obrona Wizny to na pewno jedna z najbardziej heroicznych bitew stoczonych przez Polaków z Niemcami w 1939r. Podobnie jak król Sparty Leonidas i jego 300 Spartan, kapitan Raginis bronił swojej pozycji obronnej z załogą do końca pomimo ogromnej i przeważającej przewagi wroga. Jego poświęcenie nie może zostać zapomniane przez nas i następne pokolenie. Chcielibyśmy, aby to krótkie przedstawienie obrony Wizny we wrześniu 1939 r. i postaci kapitana Raginisa było hołdem dla niego i jego żołnierzy, którzy oddali swe życie w heroicznej walce o niepodległość naszego kraju w jednym z najbardziej dramatycznych momentów w naszej historii.

Katarzyna Zięba, Remigiusz Ziarno

Uczniowie I liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Chrzanowie

źródło: wizna1939.eu