Po wydaniu przez gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka” rozkazu z 19 stycznia 1945 r. rozwiązującego Armię Krajową – polskie podziemie niepodległościowe znalazło się na rozdrożu. W ciągu kilku kolejnych tygodni definitywnie rozpadło się wiele budowanych przez kilka lat z takim wysiłkiem struktur.
Na nielicznych obszarach – takich jak Białostocczyzna – w płynny sposób przekształcono dotychczasową organizację akowską w nową formę organizacyjną jaką był Obywatelska Armia Krajowa, ratując w ten sposób dorobek scalania sił zbrojnych w kraju. Obok swoje szeregi konsekwentnie konsolidował obóz narodowy w ramach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Wszędzie byli żołnierze podziemia niepodległościowego lat wojny narażeni byli jednak na planowe represje ze strony komunistów. Wszędzie też starali się szukać jakichś form samoobrony.
Próbą odpowiedzi na to zapotrzebowanie stały się lokalne inicjatywy podejmowane najczęściej przez dowódców średniego szczebla określane mianem ROAK (Ruch Oporu Armii Krajowej). Budowane wyłącznie w oparciu o konspiratorów akowskich, miały z reguły ograniczony charakter terytorialny.
Pozbawione naczelnego dowództwa – nawiązywały wprost do konspiracji wojskowej lat wojny – stojąc w coraz większej opozycji do koncepcji kolejnych organizacji głównego nurtu poakowskiego – Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, czy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość – eliminujących konsekwentnie walkę zbrojną.
Historie tych zapomnianych formacji: Batalionu ROAK „Znicz”, Inspektoratu Mazowieckiego ROAK, Obwodów ROAK „Mewa”, „Rybitwa”, Grójec, a także ich bohaterów: Pawła Nowakowskiego „Łysego”, Stanisława Rożka „Przeboja”, Józefa Walentego Marcinkowskiego „Wyboja”, Stanisława Balli „Sokoła Leśnego” przybliży konferencja naukowa zorganizowana przez Instytut Pamięci Narodowej, na którą serdecznie zapraszamy 1 grudnia br. (w czwartek) do Centrum Edukacyjnego IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie.
Sesja jest realizowana przez Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie w ramach centralnego projektu badawczego „Aparat bezpieczeństwa w walce z podziemiem politycznym i zbrojnym 1944–1956”.
Program
9.30–9.35
Otwarcie konferencji: dr Tomasz Łabuszewski
9.35–9.55
dr Tomasz Łabuszewski
Zagadnienia z zakresu metodologii związanej z podziemiem poakowskim spod znaku ROAK
9.55–10.15
dr Krzysztof Kacprzak
Inspektorat Mazowiecki ROAK
10.15–10.35
dr Kazimierz Krajewski
Batalion ROAK „Znicz”
10.35–10.55
dr Waldemar Brenda
Obwody ROAK „Mewa” i „Rybitwa”
10.55–11.20
Przerwa kawowa
11.20–11.40
Grzegorz Łeszczyński
Obwód ROAK Grójec
11.40–12.00
dr Alicja Paczoska-Hauke
Zapomniani bohaterowie Mazowsza spod znaku ROAK (Paweł Nowakowski „Kryjak”, Stanisław Balla „Sowa”, „Sokół Leśny”)
12.00–12.20
dr Tomasz Łabuszewski
Zapomniani bohaterowie Mazowsza spod znaku ROAK (Zacheusz Nowowiejski „Jeż”, Józef Marcinkowski „Łysy”)
12.20–12.40
dr Kazimierz Krajewski
Zapomniani bohaterowie Mazowsza spod znaku ROAK (Stanisław Rożek „Przebój”, „Zych”, Konstanty Kociszewski „Górka”)
12.40–13.10
Dyskusja
(183)
