W czasach Polski Ludowej zbrodnie Armii Czerwonej i władz komunistycznych na Górnym Śląsku w 1945 r. były tematem tabu. Z oczywistych względów nie można było ich podnosić publicznie, nie były przedmiotem badań historyków.
Nigdy nie zostały jednak zapomniane: pamiętały rodziny ofiar. Dopiero po przełomie 1989 r. tematyka ta pojawiła się w przestrzeni publicznej, zyskując określenie Tragedii Górnośląskiej. Pod tym pojęciem rozumiano przede wszystkim zbrodnie i przestępstwa Armii Czerwonej wobec ludności cywilnej: morderstwa, gwałty, plądrowanie, kradzieże, niszczenie mienia.
W dalszej kolejności – deportację ok. 50 tys. mieszkańców na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego. Niekiedy także rozumie się pod tym pojęciem prześladowania ludności rodzimej przez komunistyczny aparat represji, których symbolem są zbrodnicze obozy karne w Świętochłowicach-Zgodzie, Mysłowicach czy Łambinowicach. W 2010 r. Sejmik Województwa Śląskiego, a w 2012 r. Sejmik Województwa Opolskiego, przyjęły uchwałę o corocznym upamiętnianiu Tragedii Górnośląskiej, jako termin wyznaczając koniec stycznia.
Kalendarium wydarzeń zorganizowanych dla uczczenia 70. rocznicy Tragedii Górnośląskiej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach:
Spotkanie z okazji 70. rocznicy Tragedii Górnośląskiej – Mysłowice, 24 stycznia 2015
24 stycznia 2015 r. o godz. 11.45 w siedzibie Muzeum Miasta Mysłowice (ul. Stadionowa 7 a) odbędzie się spotkanie z okazji 70. rocznicy Tragedii Górnośląskiej. Gościem spotkania będzie dr Kornelia Banaś, pracownik naukowy oddziału IPN w Katowicach, która wygłosi wykład pt.: „Deportacje mieszkańców Górnego Śląska do ZSRS w 1945 r. w świetle aktów prawnych i w relacjach świadków”. Po wykładzie zostanie zaprezentowany film dokumentalny pt. „Przemilczana tragedia” w reż. Adama Turuli. Spotkaniu towarzyszyć będzie prezentacja wystawy: „Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku”.
70. rocznica Tragedii Górnośląskiej – wieczór upamiętniający-Gliwice, 26 stycznia 2015
26 stycznia 2015 r. o godz. 18.00 w siedzibie Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej, przy ul. Bojkowskiej 37 w Gliwicach, odbędzie się wieczór upamiętniający Tragedię Górnośląską. Naszymi gośćmi będą: Piotr Basan i Piotr Malcharek, reprezentujący mniejszość niemiecką w Gliwicach oraz Sebastian Rosenbaum, przedstawiciel Oddziału IPN w Katowicach, który wygłosi wykład na temat Tragedii. Wydarzeniu towarzyszyć będzie oprawa muzyczna – usłyszymy m.in. utwory Mozarta, w wykonaniu uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej w Gliwicach.
Wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona. Prosimy o potwierdzenie przybycia (kontakt: [email protected] lub tel. 32 461 20 70) do dnia 22 stycznia 2015 roku.
Dyskusja „Tragedia Górnośląska – pamięć wspólnoty” oraz pokaz film dokumentalnego „Przemilczana tragedia”-Naklo, 28 stycznia 2015
„Tragedia Górnośląska – pamięć wspólnoty” to temat najbliższego spotkania Klubu „Pochwała inteligencji na Górnym Śląsku”, które odbędzie się 28 stycznia 2015r. o godz. 17.00 w Centrum Kultury Śląskiej Pałac w Nakle Śląskim (ul. Parkowa 1). W ramach spotkania zostanie wyświetlony film „Przemilczana tragedia” w reż. Adama Turuli, po czym odbędzie się dyskusja z udziałem dr. Dariusza Węgrzyna (OBEP IPN Katowice) oraz Gabriela Tobora, burmistrza Radzionkowa i inicjatora powstania Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 r.
Więcej informacji: http://www.cekus.pl/
Prezentacja wystawy „Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 r.” –Katowice, 29 stycznia-20 lutego 2015
W dniach od 29 stycznia do 20 lutego 2015 r. w Miejskim Domu Kultury „Bogucice-Zawodzie” w Katowicach, przy ul. Markiefki 44 a, będzie prezentowana wystawa „Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 r.”.
Wystawa stanowi próbę syntetycznego przedstawienia problemu deportacji ze szczególnym uwzględnieniem przemysłowej części Górnego Śląska. Jej autorzy, Kornelia Banaś i Marcin Niedurny z oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowcach, starali się przełamać stereotypowe ograniczenie tego zjawiska jedynie do wywózki górników, dlatego zaprezentowano szczegółowe informacje o zesłanych do sowieckich łagrów przedstawicielach innych zawodów, żołnierzach podziemia, kobietach, artystach itd. Na wystawie przedstawiono fakty związane z internowaniem, wywózkami, pobytem w sowieckich łagrach, a także mniej znane wydarzenia lat późniejszych: poszukiwania zaginionych przez rodziny, ustalanie ich losów i miejsc pochówków. Zaprezentowano unikalne dokumenty, fotografie, listy oraz pamiątki ze zbiorów prywatnych, a także dostępną dokumentację z zasobów polskich i rosyjskich archiwów. Ekspozycję można zwiedzać w godzinach otwarcia Miejskiego Domu Kultury „Bogucice-Zawodzie”.
Dzień Pamięci o Tragedii Górnośląskiej – Tarnowskie Góry, 30 stycznia 2015
30 stycznia 2015 r. w Muzeum w Tarnowskich Górach (Rynek 1) odbędą się w spotkania zorganizowane w ramach Dnia Pamięci o Tragedii Górnośląskiej. Organizatorzy: Muzeum Miejski w Tarnowskich Górach, Muzeum w Tarnowskich Górach oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. W programie:
godz. 11.00 Dr Kornelia Banaś (IPN Katowice) wygłosi prelekcję na temat „Deportacje do Związku Sowieckiego”, następnie dr Krzysztof Gwóźdź (Muzeum w Tarnowskich Górach) przedstawi wykład „Wysiedlenie ludności niemieckiej z powiatu tarnogórskiego w 1945/1946”.
godz. 17.00 Sebastian Rosenbaum (IPN Katowice) wygłosi prelekcję na temat „Deportacje do Związku Sowieckiego”, natomiast dr Krzysztof Gwóźdź (Muzeum w Tarnowskich Górach) przedstawi wykład „Wysiedlenie ludności niemieckiej z powiatu tarnogórskiego w 1945/1946”.
Wykładom towarzyszyć będzie prezentacja filmu na temat obozu w Lasowicach autorstwa Anity Schatton.
IPN Katowice
(125)
