Pierwszy traktat rozbiorowy podpisano w Petersburgu 5 sierpnia 1772 roku. Szczegółów prawnych przestrzegano z największą starannością. Wokół unosiła się atmosfera czci dla polskiej ,,złotej wolności”. Potem ofiarę namówiono, żeby wzięła do ręki nóż.
Król przedstawił sejmowi wniosek popierający rozbiór. Tadeusza Rejtana – jedynego posła, który zaprotestował, kładąc się w drzwiach sali obrad i własnym ciałem broniąc królowi wstępu – uznano potem za szaleńca. Trzech traktatów podziałowych, między Rzecząpospolitą i każdym z rozbiorców, ostatecznie dopełniono między 7 a 18 września 1773 roku.
Jedynym monarchą, który zaprotestował, był król Hiszpanii. Fryderyk powiedział: ,,Uczestniczyłem w eucharystii ciała Polski, ale nie wiem, jak królowa-cesarzowa załatwiła sprawę ze swoim spowiednikiem”.
Pierwszy rozbiór był ceną za kilka lat względnego spokoju. Polskę i Litwę absorbowały prace Komisji Edukacji Narodowej; w roku 1775 królowi pozwolono stworzyć zarys rady ministrów. Wszyscy konfederaci barscy zostali wywiezieni na Syberię lub zbiegli za granicę. Pułaski wyjechał do Ameryki, gdzie utworzył amerykańską kawalerię. Rosja, Prusy i Austria zajmowały się wchłanianiem swoich bezprawnych zdobyczy.
Epoka oświecenia zamykała się końcowym spektaklem, w którym trójka oświeconych despotów grała zgodnie wspólną rolę poskromiciela ruchu na rzecz oświeconych reform. Atakowi na państwo polskie towarzyszyło mnóstwo oświeceniowej retoryki, a wynikła z niej „racjonalizacja mapy Europy” spotkała się z szerokim usprawiedliwieniem. Wolter skwitował ją dowcipnym powiedzonkiem: Unpolonais – c ‚est un channeur; deux polonais -une bagarre; trois polonais, eh bien, c ‚est la question po-lonaise („Jeden Polak to istny czar, dwóch Polaków – to awantura, trzech Polaków -och, to już jest Polski problem”)
Norman Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią (więcej o książce TUTAJ)
(4095)
