Twierdza Przemyśl w 1914 roku była trzecią co do wielkości taką twierdzą w Europie. Jej budowę rozpoczęto w latach 50. XIX w. Powstały wtedy fortyfikacje ziemne, szańce piechoty i stanowiska artyleryjskie. Był to pierwszy okres budowy. Główną przyczyną powstania twierdzy było pogorszenie stosunków politycznych między Austrią a Rosją, a także trwająca w tym czasie wojna krymska.
Twierdza została ulokowana na styku Kotliny Sandomierskiej i Karpat, a jej celem była obrona Bramy Przemyskiej. Główną linią obrony był pierścień zewnętrzny, w skład którego wchodziło 17 obiektów głównych, 14 działobitni, 2 stałe linie okopów oraz dwie bazy dla piechoty – całość w obwodzie liczyła 45 km. Podstawowe prace budowlane trwały do 1900 roku. Do tego czasu zostały wzniesione najważniejsze obiekty. Ograniczenie nakładów na budowę spowodowało przerwanie prac. Ostatni etap budowy przypadł na rok 1914. Rozbudowano wtedy system obrony polowej, zwiększono liczbę punktów oporu, a także liczbę stanowisk artyleryjskich.
Początkiem sierpnia 1914 roku rozpoczęła się mobilizacja twierdzy. Wzmocnione zostały fortyfikacje polowe, postawiono zasieki, teren wokół fortów został oczyszczony i utworzono przeszkody terenowe. Wszystko to miało na celu powstrzymanie piechoty.
4 września został wydany rozkaz ewakuacji ludności cywilnej z miasta, a 26 września Rosjanie otoczyli twierdzę i w zamknięciu znalazło się 131 tysięcy ludzi oraz 21 tysięcy koni.
Komendantem twierdzy w latach 1914-15 był Herman Kusmanek von Burgneustadten. 6 października rozpoczął się pierwszy szturm na twierdzę – dowódcą natarcia był gen. Szczerbaczow. Do walki skierowano 91.800 żołnierzy i 133 oficerów. Natarcie zostało skierowane na IV obwód obronny twierdzy. Linii tej broniło 9 obiektów fortecznych w tym 3 główne: XIV „Hurko”, XV ” Borek” i IV „Optyń”. Atak nie powiódł się. Straty rosyjskie były znaczne. Sukcesem wydawać się mogło wtargnięcie rosyjskich wojsk do fortu 1/1 „Łysiczka”, jednak w krótkim czasie żołnierze austriaccy okrążyli zajęty fort.
Pomimo dużych strat w ludziach, gdzie około 10 tysięcy Rosjan zostało zabitych, rannych lub wziętych do niewoli, 8 października gen. Szczerbaczow zarządził przystąpienie do kolejnego szturmu, jednak tym razem nie udało się nawet dojść do linii zasiek. Następnego dnia w wyniku odsieczy wojska rosyjskie zostały odrzucone za linię Sanu i w ten sposób zakończyło się pierwsze oblężenie twierdzy.
Drugie oblężenie rozpoczęło się mniej więcej od połowy listopada 1914 roku i tym razem Rosjanie przyjęli inną taktykę, porzucając nieskuteczne szturmy. Prowadzono nasilony ostrzał artyleryjski twierdzy oraz liczne bombardowania z powietrza, zaś obrońcy udawali się na częste wypady na przedpola i prowadzili walkę zaczepną, co powodowało sporą utratę wojsk. Po okresie spokoju między grudniem 1914 a lutym 1915 wojska rosyjskie przystąpiły do wzmożonych działań. Systematycznie likwidowano pozycje obronne, do tego w twierdzy brakowało pożywienia, magazyny zaczęły świecić pustkami, ograniczono racje żywnościowe i zaczęto wybijać konie na mięso. Pierścień zaciskał się coraz szybciej. W obliczu zmasowanych ataków, głodu i groźby buntu 20 marca 1915 r. naczelne dowództwo podjęło decyzję o poddaniu i wysadzeniu twierdzy.
W następnych dniach do Przemyśla wkroczyły wojska rosyjskie biorąc do niewoli ok. 120 tysiecy żołnierzy, w tym 9 generałów. Początkiem czerwca 1915 r. po wcześniejszych walkach udało się odbić twierdzę. Wojska rosyjskie w obawie przed okrążeniem, wycofały się. 3 czerwca do twierdzy wkroczyły na nowo wojska austro-węgierskie i niemieckie a ostatni fort odbito dwa dni później.
Drugie oblężenie Przemyśla przez Rosjan w 1915 r.
Upadek Twierdzy Przemyśl
(177)
