Po śmierci atamana Petlury, zabitego na wychodźstwie w Europie Zachodniej (1926), powstała Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, której przewodniczącym został pułkownik Jewhen Konowalec. Pod jego patronatem Dymitr Doncow – napisał książkę, nazywaną „Biblią ukraińskiego nacjonalizmu”.
Dzieło, o prozaicznym tytule Nacjonalizm, stało się inspiracją dla niezliczonych zbrodni w okresie nadchodzącej wojny. W tym samym stylu napisano Katechizm ukraińskiego nacjonalisty, ze sformułowaniami typu „zdradą i oszustwem będziesz traktował nieprzyjaciół swego narodu!”.
Katechizm… był rozpowszechniany w 1944 r. w formie broszury. W Katechizmie… zawarto najważniejsze wytyczne dla wyznawcy tej ideologii: Dekalog ukraińskiego nacjonalisty, 10 przykazań ukraińskiego nacjonalisty, 44 prawideł życia, 12 cech charakteru ukraińskiego nacjonalisty oraz poezję zagrzewającą do walki o wolną Ukrainę.
W Katechizmie ukraińskiego nacjonalisty zawarto opis 12 cech charakteru ukraińskiego nacjonalisty. Przykładowo tłumaczenie dwóch z nich:
- Ukraiński nacjonalista jest:
- Uczciwy, to znaczy, że miano nacjonalisty nosi on godnie i nigdy nie splami go żadnym nieuczciwym uczynkiem. Zawsze stosuje się do wysokich wymogów nacjonalistycznej moralności. Moralność świata oportunistów rodzi i wychowuje nieróbstwo, strach, faryzeizm, wygody i kompromisy. Moralność nacjonalistyczna to moralność nowego świata, świata czynu i walki. Jej zasady są wzniosłe i twarde. Jest ona podstawą czynnego i czystego jak kryształ charakteru nacjonalisty, Rycerza-Rewolucjonisty.
- Karny, to znaczy, że jest bezwarunkowo podporządkowany i aż do śmierci wierny Idei Ukraińskiego Nacjonalizmu, Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i przywódcom. Każdy rozkaz jest dla niego świętością. Wie, że karność to podstawa i siła organizacji, a anarchia to upadek. Dlatego zawsze potwierdza autorytet Przywództwa Ukraińskiej Nacji, z Wodzem Narodu Ukraińskiego na czele.
Z kolei Dekalog ukraińskiego nacjonalisty (Dziesięcioro przykazań ukraińskiego nacjonalisty) to broszura opracowana przez Stepana Łenkawskiego w 1929, na której powstanie duży wpływ miała ukraińska doktryna nacjonalistyczna. Motto do dekalogu napisał Dmytro Doncow – autor dzieła Nacjonalizm. Tekst dekalogu znalazł się w broszurze Katechizm ukraińskiego nacjonalisty wydanej w 1944 r.
W Katechizmie ukraińskiego nacjonalisty znalazło się 44 prawideł życia ukraińskiego nacjonalisty. Tłumaczenie jednego z takich prawideł, które usprawiedliwiało wszystkie czyny OUN-UPA i części ludności ukraińskiej (współpracującej z OUN) na terenie Wołynia:
– Z wrogami postępuj tak, jak wymaga tego dobro i wielkość Nacji. Twojej Nacji.
Propaganda OUN przedstawiała Polaków jako naturalnych wrogów narodu ukraińskiego. Potwierdzają to słowa popularnej wśród działaczy UON pieśni „Zrodziliśmy się z krwi narodu”, której jedna ze zwrotek brzmi:
„Śmierć, śmierć, Lachom śmierć/ Śmierć moskiewsko-żydowskiej przeklętej komunie/ Prowadzi nas OUN na krwawy bój”.
W Katechizmie ukraińskiego nacjonalisty zamieszczono także poezję ukraińską – ze sformułowaniami typu „nie czas Moskalom, Lachom służyć”.
Dla przeciwwagi cytujemy poniżej polską poezję dot. Wołynia:
Dwie matki
Dwie mi Matki-Ojczyzny hołubiły głowę –
Jedna grzebień bursztynu czesała we włos
Druga rafy porohów piorąc koralowe
Zawodziła na lirach dolę ślepą – los…
Jedna oczom tańczyła pasem złotolitym,
Czerep drugą obijał – pijany jak trzos –
Jedna boso garnęła smutek za błękitem –
Druga kurem jej piała buntowniczych kos
Dwie mnie Matki-Ojczyzny wyuczyły mowy –
W warkocz krwisty plecionej jagodami ros –
Bym się sercem przełamał bólem w dwie połowy –
By serce rozdwojone płakało jak głos…
(Jan Rumel, lipiec 1941)
Pierwotna treść dekalogu (1929)
Ja – Duch odwiecznego żywiołu, który uchronił Ciebie od potopu tatarskiego i postawił między dwoma światami, abyś tworzył nowe życie:
1. Zdobędziesz państwo ukraińskie albo zginiesz walcząc o nie.
2. Nie pozwolisz nikomu plamić sławy ani czci Twego Narodu.
3. Pamiętaj o wielkich dniach naszej walki wyzwoleńczej.
4. Bądź dumny z tego, że jesteś spadkobiercą walki o chwałę Trójzęba Włodzimierzowego.
5. Pomścij śmierć Wielkich Rycerzy.
6. O sprawie nie rozmawiaj z kim można, ale z tym, kim trzeba.
7. Nie zawahasz się spełnić największej zbrodni, kiedy tego wymaga dobro sprawy.
8. Nienawiścią oraz podstępem będziesz przyjmował wrogów Twego Narodu.
9. Ani prośby, ani groźby, tortury, ani śmierć nie zmuszą Cię do wyjawienia tajemnic.
10. Będziesz dążył do rozszerzenia siły, sławy, bogactwa i obszaru państwa ukraińskiego nawet drogą ujarzmienia cudzoziemców.
Prezentowana wersja Dekalogu jest już wersją złagodzoną (1944). Podkreślone punkty w nowej wersji brzmią:
7. Nie zawahasz się dokonać najniebezpieczniejszego czynu, kiedy tego wymaga dobro sprawy.
8. Nienawiścią i bezwzględną walką będziesz przyjmował wroga Twego Narodu.
źródło: Archiwum Narodowe w Krakowie
(1567)
