6 grudnia 1656 r.: to miał być pierwszy rozbiór Polski. Traktat w Radnot

Na jesieni 1655 r., po kilku miesiącach stopniowego zajmowania terytorium Rzeczypospolitej, król szwedzki Karol X Gustaw zrezygnował z planu koronowania się na króla Polski. Miał wówczas już inne plany – chciał dokonać rozbioru okupowanego państwa.

Główny sojusznik, elektor brandenburski i książę pruski Fryderyk Wilhelm, stale domagał się dla siebie zapłaty w postaci Warmii i Wielkopolski. W listopadzie 1656 r. książę otrzymał od króla szwedzkiego suwerenność na terenie Warmii i Prus Książęcych. Jednakże na swoje udziały czekali również inni stronnicy Szwedów, jak Bogusław Radziwiłł. 6 grudnia w siedmiogrodzkim mieście Radnot zdecydowano się podpisać traktat rozbiorowy, przewidujący podział Rzeczypospolitej między Szwecję, Brandenburgię, Siedmiogród, Kozaczyznę (pod wodzą Bohdana Chmielnickiego) i księcia Bogusława Radziwiłła.

Karol X Gustaw – miał dostać Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze, Żmudź, powiaty kowieński, wołkowyski, upicki, brasławski, część województw połockiego i witebskiego wzdłuż Dźwiny, Inflanty polskie i Kurlandię (art. 5), Fryderyk Wilhelm Hohenzollern – zgodnie z traktatem z Labiawy miał otrzymać województwa łęczyckie, kaliskie, poznańskie i sieradzkie wraz z ziemią wieluńską, Jerzy II Rakoczy – pozostałe ziemie Rzeczypospolitej m.in. z Krakowem, Bogusław Radziwiłł – miał dostać województwo nowogródzkie (w 20% i tak stanowiące własność Radziwiłła) oraz zachować prawa do dziedzicznych posiadłości radziwiłłowskich, Bohdan Chmielnicki – decyzję co do przekazania mu terytoriów odłożono na później, tym bardziej że w rozmowach nie brał udziału żaden przedstawiciel Chmielnickiego (art. 6).

Sygnatariusze zobowiązali się do wspólnego ataku na Polskę, na czym szczególnie zależało Szwedom, którzy jak dotąd nie byli w stanie sami opanować całego jej rozległego terytorium. Karolowi Gustawowi przypadły Inflanty, Kurlandia, Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze oraz Żmudź. Dla Chmielnickiego miała powstać niepodległa Ukraina, a Radziwiłł zostałby władcą terenów województwa nowogródzkiego. W końcu książę Siedmiogrodu Jerzy II Rakoczy otrzymał resztę ziem, z których planowano utworzyć królestwo polskie, z nim jako królem.

Podpisanie tego traktatu, a więc powstanie międzynarodowego sojuszu antypolskiego, istotnie zmieniło sytuację Rzeczypospolitej. Przede wszystkim zaangażowanie Siedmiogrodu po stronie Szwedów przekonało cesarza niemieckiego Ferdynanda III do jednoznacznego opowiedzenia się za Janem II Kazimierzem. Mimo że Habsburg zmarł niedługo później, Polakom udało się jednak zawiązać sojusz z jego następcą Leopoldem. Ostatecznie, mimo wkroczenia Rakoczego na terytorium Rzeczypospolitej i rozpoczęcia czwartej ofensywy Szwedów, postanowienia traktatu z Radnot nigdy nie weszły w życie.

źródło: Muzeum Historii Polski

opublikowane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.