27 września 1942 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu powstał Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom, zwany także Komitetem im. Konrada Żegoty. Kierownictwo w jednostce oddano w ręce pisarki Zofii Kossak-Szczuckiej oraz Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej.
To właśnie Zofii Kossak-Szczuckiej przypisuje się główne zasługi związane z powstaniem Komitetu. W pomoc Żydom na terenie okupowanej Polski zaangażowana była już wcześniej. Stała na czele Frontu Odrodzenia Polski – katolickiej organizacji społeczno-wychowawczej powstałej w 1941 r., której zadaniem było sprawowanie działalności opiekuńczej również w stosunku do Żydów.
Znana jest odezwa zatytułowana Protest! autorstwa Zofii Kossak-Szczuckiej, wydana w formie ulotki-plakatu 11 sierpnia 1942 r. Celem tej publikacji było jasne określenie stanowiska katolików wobec zorganizowanej przez Niemców i szybko postępującej zagłady polskich Żydów. W tym czasie w warszawskim getcie trwała Wielka Akcja Likwidacyjna.
Działalność Zofii Kossak-Szczuckiej w ramach powołanego Komitetu skupiała się na czynnościach związanych z organizowaniem funduszy niezbędnych dla jego funkcjonowania. Dodatkowymi zadaniami było nawiązanie kontaktów ze stroną żydowską, przekazywanie jej pomocy finansowej i rzeczowej, dostarczanie fałszywych dokumentów, pomoc w przetrwaniu uciekinierom z getta po tzw. aryjskiej stronie.
Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom był pierwszą komórką międzyorganizacyjną niosącą pomoc ludności żydowskiej. Delegatura Rządu wspierała go organizacyjnie i finansowo. Jednostka działała do 4 grudnia 1942 r. Tego dnia powołano do życia Radę Pomocy Żydom „Żegota”, w skład której Zofia Kossak-Szczucka już nie weszła, mimo iż nadal pozostawała zaangażowana w pomoc ludności żydowskiej.
Dokładnie rok po powstaniu tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom (27 września 1943 r.), Zofia Kossak-Szczucka została aresztowana przez Niemców i wysłana do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Udało się jej przeżyć obóz. W latach 1945–1957 przebywała na emigracji.
W 1982 r. Zofia Kossak-Szczucka za swoją działalność otrzymała od Yad Vashem medal Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.
(373)
