Zawiązana na krakowskim rynku insurekcja kościuszkowska była ostatnią próbą ratowania niepodległej Rzeczpospolitej. 220 lat temu, 10 października 1794, pod Maciejowicami powstanie się załamało, a ranny naczelnik dostał się do rosyjskiej niewoli.
Zapomniany epizod
W lipcu 1794 roku rosyjskie i pruskie wojska rozpoczęły oblężenie Warszawy. Skuteczną obroną kierował sam naczelnik Kościuszko, ujawniając talent inżyniera i sapera, a także dowódcy potrafiącego zjednoczyć ludność Warszawy.
– To jest jeden z najpiękniejszych epizodów myśli wojskowej Kościuszki. Zapomniane zwycięstwo polskiego oręża w okresie insurekcji
– mówił na antenie PR prof. Andrzej Zahorski.
Wybuch powstania w Wielkopolsce spowodował, że armia pruska musiała odmaszerować spod Warszawy. Przerażona możliwością odcięcia jej odwodów cofnęła się nad Bzurę, zostawiając jednocześnie wzdłuż Narwii długi kordon wojskowy w sile 17 tysięcy żołnierzy.
– Tu sytuacja Polaków przedstawiała się dobrze. Natomiast na wschodzie sprawy się skomplikowały. Wojska carskie zalały Litwę
– mówił gość red. Jerzego Gruma.
Suworow wchodzi do gry
Najgroźniejsza burza nadciągała jednak od południowego-wschodu. Utalentowany gen. Suworow zorientowawszy się, że Turcja nie poprze zbrojnie polskiego zrywu, ruszył z południa Rosji w stronę Polski. 13 tysięczna armia szybkością posunięć zaskoczyła Polaków.
Już we wrześniu, idąc przez Wołyń, ukazała się na Polesiu. Wystawione przeciw niej wojska gen. Sierakowskiego poniosły klęskę pod Terespolem. W sytuacji, gdy na lewym brzegu Wisły stacjonowały odparte spod Warszawy rosyjskie wojska gen. Fersena i gen. Denisowa, pojawiło się zagrożenie połączenia obu armii. Polskie siły w tym rejonie były zbyt nieliczne, by temu zapobiec.
Kto zawinił?
4 października 1794 Fersen i Denisow przekroczyli Wisłę pod Maciejowicami. Tadeusz Kościuszko podjął błyskawiczną decyzję. Osobiście stanął na czele armii i ruszył przeciw Rosjanom. 10 października o świcie doszło do bitwy. Plan naczelnika polegał na związaniu walką wojsk rosyjskich dywizją gen. Sierakowskiego, by następnie od tyłu zaskoczyły Rosjan oddziały gen. Ponińskiego, mające nadejść znad Wieprza.
Plan zawiódł. Według historyków nie powiódł się z winy Ponińskiego. Niektórzy oskarżają go nawet o zdradę.
– Są to niesprawiedliwe sądy. Do Ponińskiego nie dotarł na czas rozkaz o planowanym ataku
– mówił prof. Zahorski w audycji z cyklu ”Dialogi historyczne”.
Bitwa pod Maciejowicami
[quote]Decydujące natarcie Rosjan przełamało polską linię obrony. Powstańcy utracili prawe skrzydło w momencie, gdy na lewym, z braku amunicji zamilkła artyleria. Kontrnatarcie kosynierów załamało się pod ogniem kartaczy rosyjskiej artylerii. Widząc rozbitą armię Kościuszko próbował wraz z oddziałem jazdy uciec z pola bitwy. Ścigany przez Kozaków, ranny, dostał się do carskiej niewoli. Mająca przeważyć o zwycięstwie dywizja gen. Ponińskiego dotarła pod Maciejowice późnym popołudniem – po bitwie.[/quote]
[quote]Klęska pod Maciejowicami była faktycznym końcem insurekcji kościuszkowskiej. Potem był już tylko krwawy epilog w postaci zdobycia Pragi przez Suworowa i kapitulacja pod Radoszycami. Maciejowice stanowiły symboliczny koniec I Rzeczpospolitej.[/quote]
– Powstanie kościuszkowskie pokazało, że zginęło państwo, ale nie zginął naród. Dlatego, że wszystkie przyszłe powstania narodowe nawiązują do tradycji insurekcji kościuszkowskiej. Nawiązują do idei, że giniemy z orężem w ręku
– mówił prof. Marek Drozdowski z Instytutu Historii PAN.
Posłuchaj audycji na stronie Polskiego Radia!
(223)
