Dawno w Polsce nie ukazała się tak dobra powieść jak „Szara” Tomasza Krzyżanowskiego. Pełna napięcia i nieoczekiwanych zwrotów akcja rozgrywa się w Afryce, Europie i Azji, jest rywalizacją z czasem, samym sobą i rosyjskim wywiadem.

Ale nie tylko akcja jest mocną stroną książki. Ogromne wrażenie, wręcz zapierające wrażenie, robią opisy tatrzańskiej przyrody. Wszystko to sprawia, że lektura od pierwszej do ostatniej strony drugiego tomu jest przyjemnością. Tej książki nie czyta się, nią się żyje i nie da się o niej zapomnieć.

Tomasz Krzyżanowski, Szara, t. I i II, Kraków 2019. Tom I i II, które stanowią komplet można nabyć na stronie internetowej www.gadowskiksiegarnia.pl.

Nie przesada dziennikarz Witold Gadowski, który zachęca do sięgnięcia po dwutomową powieść Tomasz Krzyżanowskiego.

Powieść Tomasza Krzyżanowskiego nawiązuje do najlepszych tradycji polskiej literatury. Jestem pewien, że czytając „Szarą”, będą Państwo poruszeni i nie pozostawi Was ona obojętnymi.

Kochał góry i ludzi, przeżył wiele przygód i to wszystko pozostawił na kartach tej powieści. Jestem zaszczycony, że mogłem ją wydać i wiem, że także i w ten sposób Tomasz pozostanie między nami.

Ciąg dalszy nastąpi… kiedyś, gdzieś, gdzie Tomasz znowu zagra nam na skrzypcach i będzie dodawał ducha. Jeśli są Państwo ciekawi, jak może pisać góral i człowiek gór z wyboru, to natychmiast zajrzyjcie do środka.

Gwarantuję, że powieść Tomasza Krzyżanowskiego nie puści Was ze swoich objęć aż do ostatniego słowa. To ostatnie słowo jest także ostatnią rzeczą, którą Tomasz zrobił życiu. Tomku, niech ci Dobry Nos Pon Bócek zapłaci za wzruszenia, które nam zostawiłeś, za wzruszenia, które nam zostawiłeś, a holny wioterek niech Cię utuli. Amen - podkreśla Witold Gadowski.

Wspomnienie śp. Tomasza Krzyżanowskiego:

Tomasz objawił swój talent literacki późno… za późno. Piszę te słowa ze ściśniętym sercem, bo wiem, że już nic nowego nie wyjdzie spod jego ręki. Kiedy umawialiśmy się na wydanie „Szarej”, nie byłem świadomy, że będzie ona testamentem Tomasza, jego rozliczeniem z nami, z życiem i ze światem. Był bogatym, niespokojnym, tatrzańskim duchem, człowiekiem wielu pasji i patriotą. Taternikiem, muzykiem, znakomitym gawędziarzem i przyjacielem. Znaliśmy się wiele lat, a jednak nie wiedziałem, jak potężny talent w nim drzemie. (...) Jeśli są Państwo ciekawi, jak może pisać góral i człowiek gór z wyboru, to natychmiast zajrzyjcie do środka. Gwarantuję, że powieść Tomasza Krzyżanowskiego nie puści Was ze swoich objęć aż do ostatniego słowa - pisze Gadowski.

"Gombica Staska Kubina" sztuka Tomasz Krzyżanowskiego:

Artykuł Dawno w Polsce nie ukazała się tak dobra powieść! „Szara” Tomasza Krzyżanowskiego. [WIDEO] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Mikołaj Gospodarek zebrał dziesięć lat swojej pracy w efektownym nagraniu. Oto Tatry na efektownych ujęciach wykonywanych w latach 2006-2016.

https://www.youtube.com/watch?v=VTjLbZvPZ9c

Artykuł 10 lat fotografowania piękna Tatr w dwuminutowym klipie. Zobacz nagranie [WIDEO] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

„Władysław hrabia Zamoyski - Pan z Wielkopolski - Władca Tatr" - film dokumentalny, biograficzny o człowieku, który nawet w swoich czasach był wyjątkowy, a dziś może stanowić wzór dla wielu.

Władysław Zamoyski (1853-1924) - urodzony w Paryżu, odbył podróż do Australii i Stanów Zjednoczonych, objął po Działyńskich majątek w Kórniku, następnie kupił Zakopane, wyprocesował dla Polski Morskie Oko, a przed śmiercią przekazał wszystko Narodowi Polskiemu.

Film powstał w ramach programu „Patriotyzm Jutra" Muzeum Historii Polski oraz dzięki współpracy z Fundacją „Zakłady Kórnickie".

Oprawę muzyczną filmu stanowią kompozycje Henryka Wieniawskiego oraz muzyka góralska w wykonaniu Kapeli z Bukowiańskich Wierchów.

Reżyseria i scenariusz - Janusz Sidor
Zdjęcia - Mirosław Basaj
Montaż - Adam Draber
Producent wykonawczy - Alina Mackiewicz

Hrabia Władysław Zamoyski urodził się 18 listopada 1853 roku w Paryżu, zmarł 3 października 1924 roku w Kórniku, w Wielkopolsce. Był synem Władysława Zamoyskiego (generała, polskiego działacza emigracyjnego) i Jadwigi Zamoyskiej z Działyńskich. Studiował w Paryżu w École Polytechnique, służył w wojsku francuskim, kończąc służbę jako podporucznik. W 1881 objął zapisane mu przez Jana Działyńskiego dobra kórnickie. Współpracował w roku1882 z matką przy tworzeniu Szkoły Domowej Pracy Kobiet, przeniesionej później z Kórnika do zakopiańskich Kuźnic.

W roku 1889 podjął misje ratowania lasów tatrzańskich i kupił na licytacji dobra zakopiańskie, obejmujace spore tereny w Tatrach i na Podhalu. Zamieszkał na stałe w Kuźnicach. Zdewastowane przez poprzednich właścicieli lasy tatrzańskie uratował od zupełnego zniszczenia przez ograniczenie wyrębów i prowadzenie intensywnych zalesień.

Wielkim wysiłkiem doprowadził do zbudowania linii kolejowej z Chabówki do Zakopanego, otwartej w roku 1899.

Miał duże zasługi w zakończeniu granicznego sporu z Węgrami o Morskie Oko. W głośnym procesie przed sądem międzynarodowym w Grazu dzięki jego staraniom w roku 1902 zapadł wyrok włączający okolice Morskiego Oka w granice ziem polskich.

W Zakopanem czynnie uczestniczył w działalności miejscowych organizacji, wspierał także finansowo różne działania społeczne. W roku 1901 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Zakopanego, zaś w roku 1911 wybudował dom Bazaru Polskiego przy Krupówkach, gdzie na parterze mieściły sie sklepy, a na pierwszym piętrze sala wystawowa(dziś jest tu Miejska Galeria Sztuki). Był działaczem i członkiem honorowym Towarzystwa Tatrzańskiego, a także zakopiańskiego Gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół".

30 grudnia 1923 roku Władysław Zamoyski założył "Zakłady Kórnickie" zwane również Fundacją Zamoyskich lub Fundacją Kórnicką. Fundacja ta miała na celu przekazanie całego majątku Zamoyskich Narodowi Polskiemu. Pieniądze zostały przekazane w szczególności na cele kulturalne, oświatowe i naukowe, a także stypendia dla uzdolnionej młodzieży.

Pośmiertnie, 10 listopada 1933 roku "Za wybitne zasługi dla kraju, pracę społeczną oraz wielką ofiarność" został odznaczony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.

Zarządcą dóbr zakopiańskich i kórnickich hrabiego Zamoyskiego był Wincenty Szymborski - ojciec Wisławy Szymborskiej, która urodziła się w zabudowaniach dworskich na Prowencie między Kórnikiem a Bninem.

Artykuł „Obrońca polskiej ziemi”, który kupił dla Polski Zakopane i wywalczył Morskie Oko. „Uważał, że Polski jest tyle, ile jest ziemi w polskich rękach” [film] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Morskie Oko znane jest chyba każdemu Polakowi. Niewiele jednak brakowało, by górskie jeziorko na zawsze znalazło się poza granicami Polski. 13 września 1902 roku, międzynarodowy trybunał wydał wyrok przyznający ten fragment Tatr stronie austriackiej, a w konsekwencji polskiej.

[caption id="attachment_31274" align="aligncenter" width="801"] Mapa przedstawiająca przebieg granic spornych parceli (Piotr Bąk i Marcin Guzik, część prezentacji „Topograficzne i geodezyjne aspekty sporu o Morskie Oko” powstałej w czerwcu 2013 roku i prezentowanej m.in. na sesji popularnonaukowej „Władysław hr. Zamoyski w Zakopanem”, 7 czerwca 2013 roku w siedzibie TPN w Kuźnicach)[/caption]

Morskie Oko, wraz z Czarnym Stawem pod Rysami i otaczającymi je najwyższymi szczytami Tatr Wysokich znajdującymi się po polskiej stronie granicy, zaliczane jest do najbardziej rozpoznawalnych miejsc w kraju, które co roku odwiedza tysiące turystów. W odczuciu wielu z nich jest to jeden z najpiękniejszych krajobrazów w Polsce. Na przełomie XIX i XX wieku miejsce to zostało ściśle związane ze sprawą polską i skupiało uwagę Polaków ze wszystkich zaborów. Gdyby nie ówczesne zaangażowanie i upór wielu ludzi, dostęp do górskich stawów i droga na Rysy mogłyby być przez kolejne dziesiątki lat bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe, gdyż znajdowałyby się już poza polską granicą.

Kształtowanie się granicy w Tatrach i pierwsze konflikty

W okresie średniowiecza południowa granica Polski na odcinku karpackim miała charakter strefowy i postać pasa ziemi niczyjej ciągnącego się przez najbardziej niedostępne tereny. Dopiero w kolejnych stuleciach, w wyniku kolonizacji i wdzierania się człowieka coraz dalej i wyżej, zaczęła przybierać formę linearną. Tatry po polskiej stronie stanowiły część królewszczyzny na terenie starostwa nowotarskiego. Ponadto do Rzeczypospolitej należały także fragmenty Tatr Bielskich wchodzące w skład starostwa spiskiego. Tworzyło je od XV wieku sześć rozproszonych kompleksów terytorialnych na Spiszu z szesnastoma miastami, które król węgierski Zygmunt Luksemburski zastawił u Władysława Jagiełły. Starostwo formalnie wchodziło w skład Rzeczypospolitej aż do pierwszego rozbioru, choć zostało zajęte przez wojska austriackie już w 1769 roku.

[caption id="attachment_31276" align="aligncenter" width="799"] Mapa przedstawiająca sporny rejon (Piotr Bąk i Marcin Guzik, część prezentacji „Topograficzne i geodezyjne aspekty sporu o Morskie Oko” powstałej w czerwcu 2013 roku i prezentowanej m.in. na sesji popularnonaukowej „Władysław hr. Zamoyski w Zakopanem”, 7 czerwca 2013 roku w siedzibie TPN w Kuźnicach)[/caption]

Pierwsze poważniejsze zatargi o przebieg granicy w Tatrach Wysokich miały miejsce na przełomie XVI i XVII wieku. U ich podłoża leżały wzajemne pretensje miejscowych właścicieli, którzy starali się poszerzyć granice swoich dóbr. Polski magnat Hieronim Łaski, który wszedł w posiadanie klucza niedzickiego leżącego wówczas na obszarze Węgier, zaczął twierdzić, że należne mu są tereny położone pomiędzy rzeką Białką a Leśnicą, będące częścią królewszczyzny. W 1589 roku odsprzedał swe spiskie posiadłości Jerzemu Horváthowi Polocsayowi. Nowi właściciele podtrzymywali pretensje do spornego obszaru, czemu kres położył dopiero starosta Mikołaj Komorowski w 1635 roku. W międzyczasie sprawa ta była dyskutowana na sejmach i została nawet poruszona w listach Zygmunta III Wazy do cesarzy Rudolfa II i Ferdynanda II. Drugi z austriackich władców zaproponował posłanie w Tatry wspólnej komisji w celu wyznaczenia dokładnego przebiegu granicy, jednak polski król odpowiedział, że kwestia ta była już podnoszona przez sejm, ale ze względu na trudności zaniechano jej rozwiązania, uznając, iż przyroda przez wieki zasadniczo określała granicę i nie jest rzeczą pożądaną, aby państwa toczyły spory w wyniku prywatnych zatargów. Po ich wyciszeniu granica w Tatrach biegła główną granią od Doliny Chochołowskiej aż po Dolinę Białej Wody. Kwestie sporne ponownie odżyły w XIX wieku w wyniku przesunięcia linii granicznej w Tatrach Wysokich na korzyść strony węgierskiej.

Pierwotnie granica Rzeczypospolitej biegła z Rysów na wschód przez Wysoką, Ganek, Żelazne Wrota, Zadni Gerlach, Polski Grzebień, aż po Graniastą, gdzie dopiero wówczas opadała ku północnemu zachodowi Rówienkowym Potokiem do Białej Wody i kierowała się dalej ku północy wzdłuż tego potoku. Po rozbiorach Dolina Białej Wody znalazła się poza obszarem Galicji i od tej pory linia graniczna ciągnęła się z Rysów na północ, Granią Żabiego. Należy jednak podkreślić, że proces przesunięcia granicy i ostateczne przyjęcie jej nowego przebiegu trwał przez dziesięciolecia. Pierwsza mapa, na której Dolina Białej Wody znalazła się na Węgrzech, pochodzi z 1794 roku, jednak jeszcze do 1859 roku ukazało się co najmniej kilkanaście map austriackich i węgierskich rozgraniczających Galicję i Węgry zgodnie ze stanem z czasów Rzeczypospolitej.

Od sporu prywatnego do sprawy narodowej

Podobnie jak przed kilkoma stuleciami, preludium do sporu o Morskie Oko, który wywiązał się w XIX wieku, stanowił konflikt między właścicielami terenów położonych w Tatrach Wysokich. Tym razem przedmiotem zatargu stał się obszar obejmujący Żabie od Rysów aż po miejsce gdzie Rybi Potok uchodzi do Białej Wody, wraz ze wschodnią częścią Morskiego Oka i Czarnego Stawu, liczący łącznie około 350 hektarów. Tereny te należały do dóbr zakopiańskich (sekcja Bukowina) oraz białczańskich sołtysów Nowobilskich, którzy w XVII wieku otrzymali od króla Jana Kazimierza przywilej zezwalający na użytkowanie pastwisk nad Morskim Okiem. Pod zaborem dawna królewszczyzna została podzielona i sprzedana przez Kamerę austriacką. W 1824 roku dobra Zakopane-Kościelisko nabył Emanuel Homolasc i wówczas bardzo dokładnie opisano granicę jego posiadłości w Dolinie Rybiego Potoku, na linii Rysy-Grań Żabiego Właściciele terenów po węgierskiej stronie z rodzin Horváthów-Polocsyów oraz ich sukcesorów Alapi-Salomonów zaczęli przy różnych okazjach sygnalizować swoje pretensje do obszaru położonego na wschód od Rybiego Potoku. Powoływali się przy tym m. in. na ugodę zawartą w 1858 roku z Klementyną Homolasc, wdową po Emanuelu, która zgodziła się oddać las Żabie i uznała, że odtąd granica dóbr będzie jednoznaczna z granicą państwową. Umowa ta była jednak całkowicie nieważna i to z kilku powodów. Prywatne porozumienie nie miało mocy regulowania przebiegu granicy państwowej, obejmowała tereny należące do Nowobilskich, a przede wszystkim dzieliła dobra tabularne, co w świetle ówczesnych przepisów było niedozwolone. Przez lata jednak kolejni właściciele dóbr po węgierskiej stronie starali się wykorzystywać ją jako jeden z koronnych argumentów mających rozstrzygnąć konflikt na ich korzyść.

W decydującą fazę spór o Morskie Oko wszedł w momencie, gdy nabywcą dóbr po węgierskiej stronie – Jaworzyny Spiskiej, Jurgowa oraz Lendka na Spiszu – został pruski książę Christian Hohenlohe-Öhringen, co miało miejsce w 1879 roku. Nowy właściciel był postacią niezwykle wpływową, jako członek Izby Panów i poseł do Reichstagu. Posiadając jednocześnie znaczne dochody z działalności przemysłowej na Górnym Śląsku, dysponował licznymi możliwościami i środkami realizowania obranych przez siebie celów. Bardzo szybko doprowadził do zaostrzenia tlącego się nad Morskim Okiem konfliktu, chcąc jako miłośnik polowań powiększyć obszar swoich terenów łowieckich.

Książę znalazł bardzo energicznego wykonawcę tych planów w osobie Edwarda Kegla, zarządcy swoich dóbr. Wkrótce w węgierskich księgach hipotecznych i katastralnych dokonano zapisów mających potwierdzać prawo księcia do spornego obszaru, kosztem właścicieli zakopiańskich dóbr, górali Nowobilskich oraz Towarzystwa Tatrzańskiego, które od 1874 roku użytkowało część parceli na schronisko im. Stanisława Staszica, a w późniejszych latach odkupiło fragmenty hal i lasu od górali. Właściciel Jaworzyny stosował politykę faktów dokonanych i zaczął wydawać rozporządzenia starając się je egzekwować. Zabronił góralom wypasu trzody, Towarzystwu Tatrzańskiemu nakazał zaś rozbiórkę tratwy na Czarnym Stawie.

[caption id="attachment_31273" align="alignright" width="340"] Tytus Chałubiński, jeden z założycieli Towarzystwa Tatrzańskiego (portret autorstwa Stanisława Witkiewicza)[/caption]

Gdy wezwania pruskiego księcia zostały zignorowane, wystąpił z oficjalną skargą do władz państwowych, co zaowocowało utworzeniem przez węgierskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Namiestnictwo Galicyjskie wspólnej komisji dla rozstrzygnięcia sporu. Zebrała się ona 16 sierpnia 1883 roku w schronisku nad Morskim Okiem i w Jaworzynie w dniu następnym. Strona galicyjska reprezentowana była przez radcę Wydziału Krajowego Edmunda Mochnackiego i starostę nowotarskiego Franciszka Steuera. Nad Morskim Okiem obecny był także Tytus Chałubiński, który gorąco propagował w owym czasie Tatry w całym polskim społeczeństwie, jak również inni goście z Warszawy. Ponadto na zebraniu obecni byli przedstawiciele Towarzystwa Tatrzańskiego (Władysław Markiewicz, Leopold Świerz i Walery Eliasz-Radzikowski), Nowobilscy z reprezentującym ich Franciszkiem Zygmuntowiczem oraz przedstawiciel dworu zakopiańskiego.

Wszyscy ze strony Galicji byli doskonale przygotowani, posiadali merytoryczne argumenty podparte licznymi dokumentami, łącznie z przywilejem królewskim dla górali, wypisami metryk gruntowych i spisem odbiorczym. Strona węgierska była w stanie oprzeć się praktycznie wyłącznie na ustnych zapewnieniach Edwarda Kegla, a w dniu następnym przedstawiła kilka dokumentów sprzed zaledwie kilku lat oraz wspomnianą wcześniej nieważną umowę z Klementyną Homolasc z 1858 roku. Edmund Mochnacki bardzo dobitnie wyjaśnił, że na chwilę obecną Galicja może jedynie tymczasowo uznać granicę na linii Rysy-Żabie, a w przyszłości upomni się również o Dolinę Białej Wody, natomiast wszelkie pretensje całkowicie odrzuca. Węgrzy pomimo braku silnych argumentów nie zamierzali jednak wycofać się ze swego stanowiska i na tym kończąc, obie delegacje rozstały się.

W latach osiemdziesiątych XIX wieku Towarzystwo Tatrzańskie przejęło na siebie główny ciężar obrony spornych terenów zagrożonych trwałym przejęciem przez pruskiego księcia. Był to czas, w którym Tatry stawały się coraz bardziej popularne i zaczynały być postrzegane przez polskie społeczeństwo we wszystkich zaborach jako narodowe dobro. Do Zakopanego sprowadzali się na stałe lub przyjeżdżali w okresie letnim liczni przedstawiciele kręgów kulturalnych, naukowych, politycznych, gospodarczych i społecznych, dzięki czemu tatrzański mit propagowany przez wybitnych artystów i wiązany ze sprawą narodową coraz silnej oddziaływał na Polaków. Morskie Oko, nazywane w pierwszej połowie XIX wieku „Perłą Galicji”, zaczęło stawać się w powszechnej świadomość czymś zdecydowanie bardziej znaczącym – narodowym sacrum.

Założone w 1873 roku Towarzystwo Tatrzańskie skupiało ludzi z różnych kręgów, nie wyłączając profesorów akademickich, artystów czy przedstawicieli miejscowej ludności. Jego członków cechowała wrażliwość na piękno gór, chęć ich badania i poznania, promowania bezpiecznej i odpowiedzialnej turystyki oraz ochrony przyrody. Ze względu na swe zaangażowanie nie mogli pozostać obojętni wobec pretensji Hohenlohego. Pasja i poświęcenie dla sprawy pozwoliły im, pomimo ogromnych trudności, skutecznie zabiegać u władz galicyjskich i państwowych, by kwestia konfliktu o Morskie Oko nie została zaniechana, a jednocześnie prowadzić akcję uświadamiania i pozyskiwania poparcia opinii publicznej.

Z wielu powodów działania te mogły się wydawać skazane na porażkę. Książę poprzez swego zarządcę stale eksploatował sporny teren, prowadząc na nim wypas bydła, organizując polowania czy karczując las. Mógł on liczyć na dyplomatyczne wsparcie Cesarstwa Niemieckiego, które wywierało naciski na Wiedeń i Budapeszt, co z kolei przekładało się bezpośrednio na decyzje podejmowane w CK urzędach. Jedną z nich było uznanie, iż obowiązek pilnowania porządku będzie wykonywała żandarmeria węgierska, a nie austriacka, co w praktyce oznaczało ochronę interesów Hohenlohego. Takie posunięcia umożliwiały ludziom z dworu w Jaworzynie obalanie galicyjskich słupów granicznych i znaków dworu zakopiańskiego, niszczenie ścieżki turystycznej wokół Morskiego Oka oraz mostków nad Rybim Potokiem, zakazywanie wstępu turystom oraz stawianie własnych zabudowań.

W odpowiedzi na działania księcia Towarzystwo Tatrzańskie wystąpiło z petycją do Sejmu Krajowego we Lwowie, wzywając do ochrony interesów obywateli na polskim gruncie i zabezpieczenia cennego skrawka gór przed włączeniem go do Węgier. Podobny wniosek złożył również poseł nowotarski Feliks Pławicki. Dzięki tym zabiegom 10 września 1884 roku sejm przegłosował uchwałę, w której zaapelowano do rządu, by o każdej kwestii spornej dotyczącej granic Galicji informowany był Wydział Krajowy i aby mógł on delegować swego przedstawiciela do komisji regulacyjnej.

Był to pierwszy z całej serii kolejnych formalnych i nieformalnych kroków podjętych przez Towarzystwo Tatrzańskie. Jego członkowie interweniowali u wpływowych osobistości z kręgów galicyjskich i wiedeńskich, a przede wszystkim u namiestnika Galicji, w Sejmie Krajowym, w kole polskim w Wiedniu, u premiera rządu i wreszcie u cesarza Franciszka Józefa, za każdym razem starając się dokładnie objaśniać istotę sporu i jego przebieg. Pilnowali również, aby niżsi urzędnicy nie zaniedbywali swoich obowiązków i poprzez zbytni lojalizm lub bojaźń nie podejmowali korzystnych dla Węgrów decyzji, co zwłaszcza w początkowym okresie konfliktu charakteryzowało starostwo w Nowym Targu.

Pomimo braku wiążących rozstrzygnięć na szczeblu centralnym, działania podjęte przez polskie środowiska miały dla sprawy doniosłe znaczenie, nie pozwoliły bowiem na ciche i niekorzystne jej załatwienie. Przede wszystkim jednak doprowadziły do zaangażowania kolejnych, tym razem już oficjalnych czynników z Galicji, a poprzez zabiegi propagandowe skierowały na konflikt zainteresowanie opinii publicznej nie tylko w zaborze austriackim. Spór przestawał być prywatnym czy regionalnym, lecz zaczął nabierać charakteru narodowego i został włączony do sprawy polskiej.

W konflikcie granicznym w Tatrach Wysokich nadchodził powoli czas ostatecznego rozstrzygnięcia. Szczególna rola w przyszłych wydarzeniach przypadła hrabiemu Władysławowi Zamoyskiemu...

Krzysztof Rataj, źródło: Histmag.org

ten materiał został opublikowany na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska

http://niezlomni.com/obronca-polskiej-ziemi-ktory-kupil-dla-polski-zakopane-i-wywalczyl-morskie-oko-uwazal-ze-polski-jest-tyle-ile-jest-ziemi-w-polskich-rekach-film/

Artykuł Spór z Węgrami o Morskie Oko. Niewiele brakowało, by na zawsze znalazło się poza granicami naszego kraju pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Każdy kto dotarł na Przełęcz Zawrat od strony Doliny Gąsienicowej i zamierza wyruszyć dalej w stronę Orlej Perci z pewnością zwrócił uwagę na figurkę Matki Boskiej znajdującą się w niszy skalnej ściany Zawratowej Turni.  Dla tych, którzy nie znają tak dobrze topografii gór, pomocną informacją będzie fakt, że figurka znajduje się po prawej stronie. Łatwo ją dostrzec, ponieważ ma ponad 1 metr wysokości i wyróżnia się na tle skał.

Ta figurka została tam zamontowana już w 1904 roku przez pomysłodawcę Orlej Perci, znawcę Tatr i Pienin księdza Walentego Gadowskiego. Walenty Gadowski wspólnie z Klimkiem Blachedą, znanym przewodnikiem tatrzańskim, zainstalowali figurkę Matki Boskiej w niszy skalnej.

W trakcie mocowania figurki w niszy skalnej doszło do wypadku, w którym ucierpiał Walenty Gadowski. Osunął się na niego głaz sporych rozmiarów, ale ksiądz zdążył go odsunąć i nie uległ poważnym urazom. Figurka Matki Boskiej zwanej Zawratową znajduje się w tym samym miejscu od ponad stu lat. Obok niej poprowadzono także trasę wspinaczkową, którą nazwano Drogą przez Matkę Boską. Niepozorna figurka wykonana z piaskowca była z pewnością świadkiem wielu tragedii, które zdarzyły się na Zawracie.

źródło: orla-perc.pl

Artykuł Figurka Matki Boskiej Zawratowej – w tym samym miejscu już od ponad stu lat. Świadek wielu tragedii… pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Artykuł 111 lat temu rozpoczęła się budowa najtrudniejszego szlaku polskich Tatr – Orlej Perci. Zobacz także film z karkołomnej wspinaczki [wideo] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Walery Eljasz-Radzikowski (Kraków 1841 - Kraków 1905)

Studiował w latach 1856-1862 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, głównie pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza. Następnie uzupełniał studia na Akademii w Monachium.

W 1866 roku osiadł na stałe w Krakowie. Przyjaźnił się z Józefem Ignacym Kraszewskim, pod którego wpływem zainteresował się tematyką historyczną.

Malował głównie sceny historyczne, zajmował się także malarstwem sakralnym. W 1871 roku wykonał freski w nowym kościele w Chochołowie, a w 1898 obraz św. Andrzeja do kościoła w Zakopanem.

[quote]Sławę przyniosła mu działalność artystyczna i społeczna związana z Tatrami. Już od 1861 roku rysował i malował widoki tatrzańskie oraz podobizny górali. Od 1870 roku pisał artykuły o Tatrach i wydawał przewodniki - pierwszy w roku 1870 Ilustrowany przewodnik do Tatr i Pienin i Szczawnic ozdobiony jego rysunkami. Był zapalonym turystą i współzałożycielem Towarzystwa Tatrzańskiego. Zajmował się scenografią i ilustrował książki.[/quote]

[caption id="attachment_12060" align="aligncenter" width="596"] Koleba księdza Stolarczyka w Tatrach[/caption]

[caption id="attachment_12061" align="alignleft" width="800"] Giewont[/caption]

[caption id="attachment_12063" align="alignleft" width="800"] Morskie Oko[/caption]

[caption id="attachment_12064" align="aligncenter" width="596"] Przewodnik i turyści w Tatrach[/caption]

[caption id="attachment_12065" align="aligncenter" width="562"] Przy Morskim Oku[/caption]

[caption id="attachment_12066" align="aligncenter" width="596"] W Tatrach[/caption]

[caption id="attachment_12062" align="aligncenter" width="526"] Jan Krzeptowski Sabała[/caption]

Artykuł Piękno Tatr na obrazach Walerego Eljasza Radzikowskiego. Giewont, Morskie Oko, panorama Tatr… [galeria obrazów] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Nie żyje Wojciech Kilar - jeden z najbardziej znanych polskich kompozytorów, twórca muzyki filmowej. Miał 81 lat.

Wojciech Kilar - pianista i kompozytor uważany był za jednego z najwybitniejszych twórców muzyki filmowej naszych czasów. Po ukończeniu katowickiej PWSM współpracował z wieloma sławnymi artystami takimi jak: Krzysztof Zanussi, Andrzej Wajda, Francis Ford Coppola, czy Roman Polański. W dowód uznania dla swojej pracy Kilar otrzymał 10 marca 1999 r. tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. W 1998 r. artysta został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Oprócz muzyki filmowej Wojciech Kilar komponował również utwory orkiestrowe, kameralne, wokalno-instrumentalne i fortepianowe. 16 października 1998 r. na ulicy Piotrowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd.

Urodził się 17 lipca 1932 we Lwowie. Jego dom rodzinny znajdował się przy ulicy Sapiehy 59. Ojciec kompozytora był lekarzem, matka – aktorką teatralną. Jako dziecko z wielką niechęcią brał lekcje gry na fortepianie u pani Reissówny. Po przymusowym wysiedleniu ze Lwowa, w latach 1946-1947 kontynuował naukę gry na fortepianie w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej nr 2 w Rzeszowie u K. Mirskiego.

Wyświetl większą mapę

"Wojciech Kilar. Credo" to szczere wyznanie świadomego życiowych i twórczych wyborów. Autorzy filmu przybliżają osobowość artysty, który od lat podążał indywidualną, w pełni niezależną drogą. Zostały w nim wykorzystane unikatowe, niepublikowane dotąd materiały pochodzące z prywatnych zbiorów kompozytora. Realizacja filmu trwała ponad rok. Zdjęcia zostały wykonane w Klasztorze Jasnogórskim, we Lwowie, Worochcie, Paryżu i Sewilli.

scenariusz i reżyseria: Violetta Rotter-Kozera, Zdzisław Sowiński
zdjęcia: Sławomir Chudowski
dźwięk: Krzysztof Skrzypczak
montaż: Mariusz Marszołek
kierownictwo produkcji: Michał Skrzeczek
producent: Krystyna Nowojska

Wojciech Kilar mówił, jak jego muzyka była inspirowana górami, głównie Tatrami

W stepie szerokim (Pieśń o Małym Rycerzu)

Ziemia Obiecana - walc

Trędowata - walc

Bogurodzica

Polonez z filmu Pan Tadeusz

temat z filmu Pianista

Smuga cienia

Orawa

Artykuł Nie żyje Wojciech Kilar – wybitny polski kompozytor. Przypominamy jego twórczość… [wideo] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

27 grudnia 1937 r. w Warszawie zmarł Leon Wyczółkowski, malarz i grafik.

W latach 1869-73 studiował w Warszawskiej Klasie Rysunkowej (m.in. u Wojciecha Gersona), 1875-77 w akademii w Monachium oraz w 1877-79 w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (u Jana Matejki), w której w 1893-1911 był profesorem. Współzałożyciel towarzystwa Sztuka. Od 1934 profesor ASP w Warszawie. Wyjeżdżał za granicę, m.in. do Paryża, gdzie zetknął się z impresjonizmem.

Początkowo malowal obrazy historyczno-rodzajowe, później realistyczne portrety i modne sceny salonowe (Ujrzałem raz... 1884). Podczas pobytu na Ukrainie (1883-93) tworzył sceny kopania buraków, orki, przedstawienia rybaków i chłopów; podejmując w nich problematykę światła i koloru, zbliżył się do impresjonizmu.

Po 1895 uległ na krótko wpływowi symbolizmu, po czym zwrócił się w kierunku swoistego koloryzmu. Posługując się głównie pastelem, akwarelą i tuszem, malował nastrojowe pejzaże (zwłaszcza tatrzańskie), zabytki architektury, pamiątki historyczne (cykl Skarbiec wawelski), martwe natury, zwłaszcza kwiaty. Tworzył także zróżnicowane stylistycznie, wnikliwe portrety. Od ok. 1918 zajął się głównie grafiką (techniki trawione, autolitografia). Prace graficzne Leona Wyczółkowskiego mają charakter malarski i odznaczają się wielką skalą rozwiązań formalnych (Tatry 1900, Teka Huculska 1910, Stara Warszawa 1916, Gościeradz 1924).

Twórczość Leona Wyczółkowskiego jest zaliczana do najwybitniejszych zjawisk artystycznych w sztuce polskiej przełomu XIX i XX wieku.

źródło: Encyklopedia PWN, Warszawa 1976

Poniżej jego prace związane z Tatrami:

[caption id="attachment_4816" align="aligncenter" width="800"] Giewont o zachodzie słońca[/caption]

[caption id="attachment_4818" align="aligncenter" width="800"] Las w Zakopanem w słońcu[/caption]

[caption id="attachment_4819" align="aligncenter" width="564"] Mnich nad Morskim Okiem[/caption]

[caption id="attachment_4820" align="aligncenter" width="503"] Mnich nad Morskim Okiem[/caption]

[caption id="attachment_4821" align="aligncenter" width="800"] Morskie Oko[/caption]

[caption id="attachment_4822" align="aligncenter" width="800"] Morskie Oko z Czarnego Stawu[/caption]

[caption id="attachment_4823" align="aligncenter" width="800"] U Wrót Chałubińskiego[/caption]

[caption id="attachment_4824" align="aligncenter" width="583"] Zamieć u stóp Mnicha[/caption]

[caption id="attachment_4825" align="aligncenter" width="388"] Limba na tle Mnicha[/caption]

[caption id="attachment_4826" align="aligncenter" width="694"] Szałasy w śniegu[/caption]

[caption id="attachment_4827" align="aligncenter" width="840"] Tatry[/caption]

[caption id="attachment_4828" align="aligncenter" width="328"] Mgły nad Morskim Okiem[/caption]

[caption id="attachment_4829" align="aligncenter" width="578"] Tatry[/caption]

[caption id="attachment_4830" align="aligncenter" width="696"] Czarny Staw[/caption]

Artykuł Piękno Tatr na obrazach Leona Wyczółkowskiego, jednego z najwybitniejszych malarzy przełomu XIX i XX wieku [foto] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.