Skoro zawiodły działania militarne, pozostały pozamilitarne, w których Rosjanie mieli długą tradycję i duże doświadczenie. Kutuzow szykował Napoleonowi moskiewską pułapkę.

Przechwalał się, że Bonaparte może go pokonać, ale przechytrzyć nie zdoła. Agenci głównodowodzącego dezinformowali Francuzów, że miasto będzie się bronić do upadłego, że wojsko nigdy Moskwy nie opuści. Tymczasem 13 września na tajnej naradzie wojennej w Filach podjęto decyzję o poddaniu miasta. Przekazano ją Aleksandrowi i Rostopczinowi, ale nie była ona dla nich zaskoczeniem, bo wiedziano, że Moskwa ocaleje w inny sposób, że będzie początkiem końca Wielkiej Armii.

W mieście potajemnie gromadzono zapasy materiałów łatwopalnych i wybuchowych, usunięto sprzęt przeciwpożarowy, ogołocono magazyny z żywności i innych środków niezbędnych do życia; wszystko przebiegało zgodnie z planem Aleksandra. Już bowiem w ostatnim dniu swego pobytu w Moskwie polecił on przecież Rostopczinowi przygotowanie ewakuacji miasta i pułapki, skoro nie było nadziei na jego utrzymanie. Sto pięćdziesiąt wozów wywiozło skarby moskiewskie z cerkwi i pałaców. Po tygodniu w wielkiej tajemnicy konwój przybył do Kołomny, a stamtąd udał się do Niżnego Nowogrodu. Całą operację przeprowadzono tak sprawnie, że w odróżnieniu od nieudolnej ewakuacji petersburskiej moskiewskiej nikt nie zauważył. Nie zdołano wszakże wywieźć wszystkich bogactw i część z nich wpadła potem w ręce zdobywców.

Aleksander był więc dobrze poinformowany o przygotowaniach do „samolikwidacji” Moskwy i jego późniejsze wynurzenia, że pożar starej stolicy „prześwietlił jego duszę”, pokrywały prawdziwą intencję — poświęcenia wszystkiego, także „świętego miasta”, dla ratowania Rosji.

Rozpoczął się ostatni akt moskiewskiej rozgrywki. Mimo ostrzeżeń, jakie w tym czasie docierały do Napoleona, nie cofnął się on przed wkroczeniem do Trzeciego Rzymu, być może nawet nie zdawał sobie sprawy z niebezpieczeństwa, jakie zawisło nad jego armią, co więcej — oczekiwał godnego powitania. Europa w napięciu obserwowała zmagania na Wschodzie, u bram miasta, które w zachodniej propagandzie nazywane było Tebami Północy, stolicą Wielkiego Mogoła.

W nocy 13 września Kutuzow wydał rozkaz opuszczenia Moskwy przez podległe mu oddziały, co dla głównodowodzącego było koniecznością strategiczną, a dla tych mieszkańców, którzy pozostali w mieście, szokiem. Ekipa przygotowująca latające maszyny do bombardowania przeniosła się do Niżnego Nowogrodu, potem do Oranienbaumu. Tajnej broni wszak nigdy nie zbudowano i projekt upadł. Droga do Moskwy stała otworem. Napoleon przebywał już na obrzeżach miasta. Na żaden opór nie natrafił. Starej stolicy nie trzeba było zdobywać. Ostatnią noc przed wkroczeniem do Moskwy Napoleon spędził przed rogatką dorogomiłowską, w domu tak prymitywnym i brudnym, że rano znaleziono w jego łóżku i na ubraniu robaki.

Rankiem 14 września wódz i jego żołnierze ujrzeli przed sobą drewniane domy i kredowobiałe sobory wielkiego miasta. Cesarz i jego świta stali na Pokłonnej Górze. Żołnierze krzyczeli: „Moskwa, Moskwa!” i klaskali w dłonie. Niejednemu zapewne marzyły się łupy w postaci bajecznych skarbów, ukrytych, jak wieść niosła, w podziemiach Kremla. Napoleon nadaremnie oczekiwał delegacji z kluczami do miasta. Nikt nie przybył. Była to jego pierwsza prestiżowa porażka. W samej Moskwie część zbrojnych z nadzieją czekała na jego przybycie, przekazując informacje wojskom napastnika. Gdy król Neapolu Joachim Murat wkroczył na przedmieścia, konni Kozacy otoczyli go z okrzykami zachwytu i ogłosili swoim hetmanem. Wieść o zdradzie „wiernych Kozaków” była dla Aleksandra nowym ciosem.

Wieczorem Napoleon wkroczył do miasta. Jego pokojowe zajęcie natychmiast zamieniło się w ponury dramat: wybuchły gwałtowne zamieszki. Tłum zgromadzony pod domem Rostopczina, uzbrojony w topory, ruszył na obce wojska. Francuzi bez trudu stłumili wrogie wystąpienie. Czaiło się jednak inne niebezpieczeństwo, którego się nie spodziewano i które miało okupantów drogo kosztować. O godzinie drugiej w nocy doniesiono francuskiemu cesarzowi o pożarze w dzielnicy kupieckiej, w centrum miasta. Był to umówiony sygnał do rozpoczęcia większej akcji. Zorganizowane grupy podpalaczy wzniecały ogień. Pożar szalał bez przerwy przez kilka dni. Zginęły tysiące ludzi. Stała się rzecz, której Napoleon nie przewidział. Mimo że przeczytał wiele książek dotyczących historii Rosji, przeoczył znamienny fakt, że w wiekach minionych ruską specjalnością w walce z Tatarami były podpalenia. Moskwa wielokrotnie płonęła.

Teraz Francuzi wyłapywali podpalaczy i rozstrzeliwali ich. Gwardia cesarska rozlokowała się na Kremlu, ale i tam nie była bezpieczna. Sami Rosjanie rozpowszechniali pogłoski, że Kreml jest podminowany. Główny sprawca pożaru, hrabia Rostopczin, podłożył ogień pod własny pałac na Łubiance i zostawił na nim napis: „Francuzi! W Moskwie zostawiłem wam dwa moje domy o wartości pół miliona rubli, ale znajdziecie tylko popiół” [6]. Hrabia nie zamierzał jednak rozstawać się ze swoim wspaniałym pałacem i znał sposób na jego uratowanie oraz ocalenie znajdującej się w nim imponującej biblioteki. Zapalające głownie podłożył pod zabudowania gospodarcze.

Pożar Moskwy odbił się szerokim echem w całym kraju. Spierano się o celowość podpalenia miasta i szukano winnych. Rostopczin odsunął od siebie oskarżenia, zrzucając odpowiedzialność a to na francuskich podpalaczy, a to na z góry powzięty plan. Na Aleksandra nie padł nawet cień podejrzenia, ale też pożar ten bynajmniej nie stał się dla niego „przełomem duchowym”, jak chce legenda.

Dramat Moskwy wstrząsnął Rosją i być może o to właśnie chodziło. W wielu miastach magistraty zabroniły organizowania zabaw, występów muzycznych, uczestnictwa kapel podczas ślubów. Kobietom zalecono noszenie skromnych strojów bez biżuterii. Na Zakaukaziu organizowano oddziały zbrojne, do których wstępowano całymi rodzinami. Aleksander zwrócił się do duchowieństwa prawosławnego i ormiańskiego, aby mobilizowało ludność chrześcijańską znajdującą się pod władzą turecką i perską. Ci, którzy pozytywnie odpowiedzieli na apel cara, zostali odznaczeni orderami i medalami. Patriarcha gruziński Jefrem otrzymał Order Aleksandra Newskiego. Na Syberii sformowano dwadzieścia pułków Baszkirów. Aleksander miał na swe usługi potężną organizację cerkiewną, ale ta przy całym swoim autorytecie posługiwała się jedynie orężem duchowym, a na froncie potrzebny był ten prawdziwy. Przewaga militarna wciąż leżała po stronie Napoleona, aczkolwiek nie była to już taka potęga jak na początku kampanii.

fragment książki „Aleksander I. Wielki gracz, car Rosji – król Polski” / książkę można kupić TUTAJ

Dr Radosław Sikora przytacza w swoim artykule na Kresy.pl, jak wyglądało wkroczenie do Moskwy z polskiej perspektywy.

Jako pierwsi wkroczyli do niej polscy huzarzy. Byli to żołnierze 10 Pułku Huzarów Księstwa Warszawskiego. Po dwóch wiekach polski żołnierz ponownie znalazł się w płonącej Moskwie

Józef Matkowski, oficer inżynierów wojsk Księstwa Warszawskiego, tak to opisywał:

„Motłoch pospolity witał nas aklamacjami […] i wzywał do rabunku, mówiąc Zwol'te pohulat [pozwólcie pohulać / zabawić się]. Z obrzydzeniem więcej jak z litością poglądałem na ten motłoch, który sam wynosił wódkę, wina etc. z piwnic panów swoich.”

Z kolei Henryk Brandt, kapitan piechoty Legii Księstwa Warszawskiego, pisał:

„Żołnierze, którzy nie byli pod bronią ani na służbie, pod rozmaitemi pozorami wymykali się i wykradali z obozu. Kotły opuszczone przez kucharzy stały bez ognia; ludzie posłani po drzewo, słomę i wodę – nie powrócili. Taki nieporządek wkradł się do naszego, wzorowo dotąd karnego wojska, że żołnierze wymykali się pojedynczo nawet od patrolów. Przykład dany przez konnicę był tem zaraźliwszy, że obładowani łupami kawalerzyści przeciągali przez nasz obóz zapewniając, że całe miasto zostało wydane na rabunek. […]

Po kilkudniowym rabunku zaspokoiła się większość żołnierzy, i to czego nie zdołałaby dokonać żadna siła – to jest przywrócenie porządku i karności – samo z siebie się zrobiło.”

[caption id="attachment_31307" align="aligncenter" width="2300"] Mapa Moskwy (wydanie 1813) – kolorem czerwonym zaznaczono dzielnice zniszczone przez pożar[/caption]

Wincenty Płaczkowski, porucznik polskich szwoleżerów gwardii, tak opisał plądrowanie Moskwy:

W tym czasie widziałem Francuzów nader chciwych wzbogacenia się, że dla zdobyczy zdrowie i życie ryzykowali. Nieraz przejeżdżając z patrolem, widziałem ich po domach, sklepach – wszędzie pełno niebacznych na pożar piekielnie się rozszerzający; kupy ich tornistrów na ulicach złożone były.

Chciwość ich była nienasycona; najprzód jeden drugiemu pokazuje zdobycz swoją i rozkłada jakby na targu jakim do sprzedania, wtem widzi, że z innych sklepów piękniejsze i kosztowniejsze rzeczy kamraci wynoszą, śpieszy więc za nimi, zabiera znowu, co może; dawne zdobycze, co przez kilka godzin nosił w tornistrze, wyrzuca, a nowe pakuje i tak idzie dalej.

Tym sposobem w zapamiętałej chciwości kilkakrotnie przez dzień coraz co innego nabiera i wyrzuca, dźwiga i nosi na plecach, rad by wszystko pochłonąć, jak gdyby był pewny i bezpieczny życia i powrotu do swego kraju, i że zdobycze dla swojej rodziny zaniesie. Zdarzyło mi się widzieć we Francji, gdyśmy tam stali na kwaterach, że gdy jednego Francuza syn odstawny z wojska powrócił i witał się z rodzicami, ci go dość mile i radośnie przyjęli, lecz w kilka dni potem wypędzili go z domu, dlatego że bez żadnej zdobyczy powrócił i nic do domu nie przywiózł.

Dla takiej to zapalczywej chciwości w Moskwie bardzo ich wielu poginęło: nie uważając bowiem na to, że pożar coraz bardziej i naglej obejmuje i że już na domach dachy palą się, ci niebaczni na to cisną się tłumem jeden przez drugiego, uniesieni za zdobyczą wpadają na pierwsze, drugie i trzecie piętro, a tu przepalone pułapy padają na nich, uciec niepodobna, bez ratunku więc żywcem się palą i w tychże gruzach zagrzebani zostają.

cały artykuł na Kresy.pl

Artykuł Pożar Moskwy, czyli pułapka na Napoleona. Jako pierwsi wkroczyli polscy huzarzy. „Motłoch pospolity wzywał do rabunku…” pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Od kiedy w 1797 r. gen. Jan Henryk Dąbrowski utworzył Legiony Polskie we Włoszech, polscy żołnierze uczestniczyli w kolejnych kampaniach Napoleona Bonapartego. Ich nadzieje na odbudowę niepodległego państwa odżyły, kiedy cesarz Francuzów zaangażował się w wojnę przeciw czwartej koalicji (Prusy, Rosja, Anglia) w 1806 i 1807 r.

Obraz powyżej: Peter von Hess - Bitwa o Smoleńsk

Walki toczyły się na terenie Polski i Napoleon potrzebował wsparcia miejscowej ludności. W zaborze pruskim wybuchło powstanie, szybko utworzono trzydziestotysięczne wojsko. Na mocy traktatu w Tylży z 7 lipca 1807 r. powstało niewielkie, zależne od Francji Księstwo Warszawskie z nadaną przez Napoleona konstytucją, władcą z dynastii saskiej, własnym rządem i armią, powiększone jeszcze po zwycięstwach księcia Józefa Poniatowskiego nad Austriakami w 1809 r.

W czerwcu 1812 r. Napoleon rozpoczął wyprawę przeciw Rosji, którą nazwał "drugą wojną polską". Księstwo Warszawskie dokonało ogromnej mobilizacji 100 tys. żołnierzy (40 tys. służyło w osobnym V korpusie pod wodzą księcia Poniatowskiego). Kolejne 20 tys. pochodziło z wyzwolonej w pierwszych dniach wojny Litwy. Rosjanie cofali się, stosowali taktykę "spalonej ziemi" i unikali walnej bitwy, na którą liczył Napoleon. 16 sierpnia 1812 r. rozpoczął się szturm na Smoleńsk, ale i tym razem nie doszło do decydującego starcia. W nocy z 17 na 18 sierpnia 1812 r. Rosjanie wysadzili magazyny z amunicją, podpalili miasto i wycofali się. Z 2,5 tys. domów ocalało 350. 18 sierpnia 1812 r. Napoleon wkroczył do zniszczonego Smoleńska. W bitwie zginęło 1300 polskich żołnierzy z V korpusu, 88 zostało odznaczonych krzyżami Legii Honorowej. Polacy bohatersko walczyli także pod Borodino (7 września 1812 r.), pierwsi wkroczyli do Moskwy, a podczas odwrotu bronili przeprawy przez Berezynę (26-29 listopada 1812 r.).

70 tys. polskich żołnierzy nie powróciło z wyprawy, której klęska pozostała szokującym wspomnieniem i oznaczała porażkę orientacji francuskiej.

źródło: Muzeum Historii Polski, opublikowane na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska.

Artykuł 18 sierpnia 1812 Wielka Armia Napoleona zdobyła Smoleńsk. Polacy zapłacili daninę krwi pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

9 lipca 1807 roku podpisany został traktat pokojowy w Tylży przez  Cesarstwo Francuskie z Imperium Rosyjskim i królestwem Prus w 1807, gdzie postanowiono:

"Miasto Gdańsk wraz z otaczającym je wokół obszarem w zasięgu dwóch mil wokół jego obwodu winno odzyskać swoją niezależność powierzoną opiece JKM Króla Prus i JKM Króla Saksonii i rządzić się tymi samymi prawami, którymi rządziło się w okresie przed utratą samorządu".

Utworzono w ten sposób Wolne Miasto Gdańsk, zwane niekiedy "republiką gdańską", odrębny organizm polityczny, formalnie znajdujący się pod protektoratem Prus i Saksonii, faktycznie będący we władzy samego Napoleona, który decydował o jego losach za pomocą mianowanego przez siebie gubernatora.

[caption id="attachment_15085" align="alignright" width="338"] Flaga Gdańska[/caption]

Przez wszystkie lata istnienia Wolnego Miasta gubernatorem tym był generał Jean Rapp, który miał nieograniczoną władzę w zakresie porządku wewnętrznego i obrony miasta, przestrzegania blokady kontynentalnej oraz regulacji nałożonej na miasto ogromnej kontrybucji w wysokości 20 mln franków, płatnej w połowie w dostawach rozmaitych towarów.

Uroczystego proklamowania "republiki gdańskiej" dokonano dnia 21 lipca 1807 r. w obecności gubernatora Rappa, generalicji francuskiej i polskiej oraz notabli gdańskich w Ratuszu Głównego Miasta.

[quote]Po kilkumiesięcznych sporach odnośnie granic Wolnego Miasta ostatecznie uzgodniono, że w jego skład wejdą, obok Głównego Miasta: Nowy Port, Wisłoujście, Oliwa, Polanki, Wrzeszcz, Suchanino, Chełm, Siedlce, Stare Szkoty, wyspa Ostrów, Hel, Święty Wojciech, Przejazdowo oraz Giemlice, Grabina-Duchowne, Mokry Dwór i Dziewięć Włók na Żuławach.

Po lewej stronie Wisły granice biegły od ujścia Potoku Jelitkowskiego do Bałtyku w kierunku na zachód, zostawiając Oliwę po stronie Gdańska, dalej przez Owczarnię i Rębiechowo do rzeczki Strzelenki, następnie jej korytem do Raduni i rzeką Radunią do Pruszcza, skąd biegła do Cieplewa nad Kłodawą do ujścia rzeki Białej (Bielawy, ob. Kanał Kozi Rów Mały), dalej w górę tej rzeczki aż do Güttlander Hauptwall (grobli biegnącej od Kolnika w kierunku Wisły), następnie Motławą aż po Czatkowy, gdzie dobiegała do Wisły. Na Mierzei Wiślanej granica przebiegała zgodnie z przedrozbiorową granicą z lennymi Prusami Książęcymi 1 km za Narmeln Polskim (wieś rybacka, obecnie nieistniejąca, w Federacji Rosyjskiej).[/quote]

[caption id="attachment_15087" align="alignleft" width="419"] grenadierzy Wolnego Miasta Gdańska[/caption]

Ogólna powierzchnia WMG wynosiła 33 mile kwadratowe francuskie. Zapisano to w konwencji podpisanej w Elblągu w dniu 6 grudnia 1807 roku.

Rok po proklamacji Wolnego Miasta, 21 lipca 1808 roku, w kościele Mariackim odbyło się uroczyste zaprzysiężenie Kodeksu Napoleona z udziałem władz gdańskich, senatu oraz Drugiego i Trzeciego Ordynku.

Przez wszystkie lata istnienia Wolnego Miasta trwały prace nad tekstem konstytucji. Kolejne propozycje, składane zarówno przez prawników gdańskich, jak i urzędników francuskich nie spotkały się z aprobatą Napoleona, zaś "druga wojna polska" ogłoszona przez cesarza 22 czerwca 1812 roku przerwała je na zawsze.

Pierwsze Wolne Miasto Gdańsk związane z Francją zakończyło swoje istnienie z końcem 1813 roku; dnia 2 stycznia 1814 r. mocno zniszczonym w wielomiesięcznym oblężeniu miastem władał już nowy gubernator mianowany przez głównodowodzącego wojsk rosyjsko-pruskich ks. Aleksandra Wirtemberskiego.

Ostateczny los Wolnego Miasta Gdańska został rozstrzygnięty na Kongresie Wiedeńskim - postanowienia trójstronnego traktatu rosyjsko-prusko-austriackiego włączyły miasto (jak pokazała historia, na ponad sto lat) do państwa pruskiego.

[caption id="attachment_15086" align="alignright" width="1024"] Herb Wielki Miasta Gdańska[/caption]

Artykuł Republika Gdańska, czyli krótki żywot pierwszego Wolnego Miasta Gdańska pochodzi z serwisu Niezłomni.com.