Instytut Pamięci Narodowej zaprasza na międzynarodową konferencję naukową „Wina i kara. Społeczeństwa wobec rozliczeń zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956”.

Konferencja odbędzie się dniach 2–3 października 2014 r. (czwartek–piątek) w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki Przystanek Historia w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 21/25.

Czy totalitaryzmy mogą poddać się rozliczeniom? Popełnionych przez nazistów i komunistów zbrodni nie da się ani cofnąć, ani wymazać. W świadomości społecznej na całym świecie funkcjonują obecnie najróżniejsze stanowiska odnoszące się do dziedzictwa totalitaryzmów, doświadczanego bezpośrednio lub pośrednio. Do dziś wiele państw boryka się także, mimo narastającego dystansu czasowego, z rozliczeniem przeszłości, rzutującym nieraz bardzo wyraźnie na bieżące życie polityczne i społeczne. Próby podobnych rozliczeń podejmowano zarówno zaraz po zakończeniu działań wojennych, jak i w ograniczonym zakresie po 1956 r.

[quote]Koncepcja sympozjum została stworzona w oparciu o dwa porządki czasowe. Pierwszym jest czas zbrodni, popełnionych przez hitlerowskie Niemcy i ZSRS w okresie II wojny światowej oraz przez władze komunistyczne od zakończenia wojny do roku 1956 – momentu częściowego odejścia od stalinowskich opresji. Drugi, ważniejszy porządek czasowy obejmuje dłuższy okres całej powojennej historii Europy (i świata), aż po dzień dzisiejszy. To w nim rozgrywały się rozliczenia z owymi zbrodniami i w nim kształtowała się społeczna świadomość dziedzictwa totalitaryzmów.[/quote]

Dwoistość porządków czasowych znajduje swoje odzwierciedlenie w układzie tematycznym konferencji. Dlatego byłoby pożądane, by przewidziane w każdym module rozważania i analizy, wychodząc od logiki chronologicznej i geograficznej, zostały poprowadzone aż do sytuacji dzisiejszej.

Zasadniczym celem konferencji jest stworzenia charakterystyki rozliczeń zbrodni popełnionych przez hitlerowską Rzeszę i ZSRS – niemniej te dwa państwa nie staną się jedynym przedmiotem analiz. Z oczywistych względów zbrodnie przez nie popełnione oddziaływały na inne kraje: od państw bałtyckich po Francję. W ramach porównania warto byłoby pokusić się o zasygnalizowanie kwestii rozliczeń z wojenną przeszłością reżimów, którym bliżej było do autorytaryzmu niż do totalitaryzmu: Japonii i Włoch.

Realizacja powyższych zamierzeń wymaga interdyscyplinarnego ujęcia, możliwego dzięki skompletowaniu międzynarodowego zespołu badaczy różnych specjalności: historyków, politologów, socjologów czy antropologów.

Obrady prowadzone będę w języku polskim i angielskim z tłumaczeniem symultanicznym.

Dodatkowe informacje: Patryk Pleskot – [email protected]

P R O G R A M

2 października 2014 r.

9.00–9.10 – rozpoczęcie konferencji

Rozliczenia z niemieckim nazizmem

9.10–10.50 – Kontekst niemiecki, część I

Prowadzący – dr Tomasz Łabuszewski

• Kirsten Goetze (Niemcy) – Długi cień dyktatury: niemieckie społeczeństwo i wymiar sprawiedliwości 1933–1945
• dr Jane Lenzina (Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Dictatur, Niemcy) –Rozliczenia z nazistowską przeszłością w zachodnich Niemczech – refleksje nad źródłami ciągłości i zmiany w powojennej pamięci zbiorowej
• dr Paweł Kosiński (Instytut Pamięci Narodowej) – Recepcja procesów norymberskich w społeczeństwie niemieckim
• Daria Czarnecka (Archiwum Państwowe w Katowicach) – Procesy w Dachau. Sprawiedliwość zwycięska czy sprawiedliwość zwycięzców?
• dyskusja

10.50–11.10 – przerwa kawowa

11.10–12.05 – Kontekst niemiecki, część II

Prowadzący – dr Kazimierz Krajewski

• Joanna Lubecka (Instytut Pamięci Narodowej) – Zrozumieć nazistę. Wątki racjonalizacji i zrozumienia zachowania zbrodniarzy nazistowskich w procesach powojennych i badaniach psychologicznych
• Helena Anna Jędrzejczak (Uniwersytet Warszawski) – Dietrich Bonhoeffer – zapomniane (?) rozważania nad winą i karą w kontekście walki z reżimem nazistowskim
• dyskusja

12.05–13.00 – Kontekst polski

Prowadzący – dr Kazimierz Krajewski

• Łukasz Jasiński (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku) – Wybrane aspekty działalności Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce
• dr Dariusz Burczyk (Instytut Pamięci Narodowej) – Działalność Specjalnego Sądu Karnego w Gdańsku (1945–1946) jako próba rozliczenia zbrodni hitlerowskich na terenie Pomorza Gdańskiego i Zachodniego oraz Warmii i Mazur
• dyskusja

13.00–14.00 – przerwa na lunch

14.00–15.40 – Europa Wschodnia – Bałkany

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• Olga Tsadko (European Humanities University, Litwa) – Procesy transformacji w zbiorowej pamięci ofiar akcji pacyfikacyjnej „Hornung” w 1943 r.
• dr Ruslana Martseniuk (Ukraina) – Bohaterowie lub kolaboranci – problem (nie)uznania żołnierzy dywizji Waffen SS na Ukrainie i na Łotwie
• Agata Biernat (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń) – Odpowiedzialność za zbrodnie ustaszowców w czasie drugiej wojny światowej
• dr hab. Piotr Żurek (Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała) – Front Wyzwolenia i „antykomunistyczna kolaboracja”. Współczesna Słowenia wobec własnej historii II wojny światowej
• dyskusja

15.40–16.00 – przerwa kawowa

16.00–17.40 – Kontekst międzynarodowy

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• Georgia Kipouropoulou (University of Western Macedonia, Grecja) – Okupacja niemiecka w Grecji. Konsekwencje ekonomiczne, polityczne i społeczne
• prof. Wichert ten Have (Holandia) – Powojenne spojrzenie na drugowojenne paradoksy w Niderlandach
• prof. Jacek Tebinka (Uniwersytet Gdański) – Brytyjczycy i Amerykanie wobec zbrodni niemieckich w czasie powstania warszawskiego. Sprawa Heinza Reinefartha
• dr Krystyna T. Zamorska (USA) – Druga wojna światowa i zimna wojna. Powojenna amerykanizacja niemieckich zbrodni popełnionych w Polsce
• dyskusja

17.40–18.00 – przerwa kawowa

Rozliczenia z sowieckim komunizmem

18.00–19.30 – Kontekst rosyjski

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• prof. David Rich (Catholic University of America, USA) – Moje państwo terroru, twoje państwo terroru. Sowiecki wymiar sprawiedliwości wobec kolaborantów 1944–1956
• dr hab. Karol Karski (Uniwersytet Warszawski) – Międzynarodowe prawo karne jako podstawa karania zbrodniarzy sowieckich. Sprawa Wasyla Kononowa przed sądami łotewskimi i Trybunałem Strasburskim
• dr hab. Oxana Petrowskaja (Rosyjski Instytut Badań Strategicznych, Rosja) – Narodowa polityka Stalina w latach drugiej wojny światowej w historiografii Rosji i Białorusi XX stulecia
• dyskusja

3 października 2014 r.

9.00–10.30 – Kontekst polski

Prowadzący – dr Robert Spałek

• Barbara Padło (Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych/Uniwersytet Warszawski) – Odpowiedzialność sędziów stalinowskich za zbrodnie popełnione w przeszłości
• dr hab. Joanna Wojdon (Uniwersytet Wrocławski) / dr Marcin Dyś (Uniwersytet Wrocławski) – Rozliczenie z Józefem Stalinem i jego polityką w polskich podręcznikach szkolnych do nauczania historii
• dr Tomasz Łabuszewski (Instytut Pamięci Narodowej) – Rozliczenia ze zbrodniami stalinowskimi w Polsce. Fakty i mity
• dyskusja

10.30–10.50 – przerwa kawowa

10.50–13.00 – Kontekst bloku wschodniego

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• prof. Bernd Schaefer (Woodrow Wilson International Center, USA) – Zjednoczone Niemcy i zbrodnie komunistyczne
• dr Ihar Melnikau (redaktor portalu „Prawda Historyczna”, Białoruś) – Współczesna oficjalna białoruska historiografia wobec historii „zjednoczenia” Białorusi Zachodniej z ZSRR we wrześniu 1939 r.
• dr Csilla Kiss (University of Western Hungary) – Rozliczanie stalinizmu. Polityka, historia i pamięć na Węgrzech
• dr Teon Dzingo (Institute of National History, Macedonia) – Goli Otok – Wyspa Śmierci
• Bedrudin Brljavac (University of Sarajevo, Bośnia i Hercegowina) – Dyktatura w czasach Tito w Jugosławii. Poczucie tożsamości narodowej
• dyskusja

13.00–14.00 – przerwa na lunch

„Peryferie” totalitaryzmu

14.00–15.00 – Japońskie zbrodnie wojenne

Prowadzący – dr Tadeusz Ruzikowski

• dr Katarzyna Starecka (Uniwersytet Warszawski) – Japonia wobec wyroku Trybunału Tokijskiego
• dr Łukasz Stach (Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków) – Zbrodnia bez kary? Japońskie zbrodnie wojenne – przebieg, rozliczenie oraz wpływ na współczesne relacje Kraju Kwitnącej Wiśni z państwami Azji i Pacyfiku
• dyskusja

15.00–16.00 – Włoski faszyzm wojenny

Prowadzący – dr Tadeusz Ruzikowski

• dr Krzysztof Strzałka (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) – Czy faszyści powinni być ukarani? Problem winy i rozliczenia z faszyzmem w powojennej sytuacji politycznej Włoch
• Giuseppe Perri (Ministerstwo Edukacji, Włochy) – Internowania zagranicznych Żydów w faszystowskich Włoszech w czasie drugiej wojny światowej
• dyskusja

16.00–16.20 – przerwa kawowa

16.20–17.20 – Rozliczenia z kolaboracją na Zachodzie

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• Katarzyna Nuckowska-Cherek (Instytut Pamięci Narodowej) – Kierunki polityki Norwegii wobec powojennych Niemiec 1945–1955
• prof. Jerzy Eisler (Instytut Pamięci Narodowej) – Państwo Vichy
• dyskusja

17.20–18.20 – Neutralność niedokończona?

Prowadzący – dr Patryk Pleskot

• dr hab. Paweł Jaworski (Uniwersytet Wrocławski) – Szwedzkie rozliczenia ze strategią neutralności z okresu drugiej wojny światowej
• dr Paweł Duber (Polska) – Szwajcaria w okresie drugiej wojny światowej w świetle publikacji Niezależnej Komisji Ekspertów (tzw. Raport Bergier)
• dyskusja

18.20–18.30 – konkluzje i zakończenie konferencji

Artykuł Wina i kara. Rozliczenie zbrodni totalitaryzmów pochodzi z serwisu Niezłomni.com.