Po „Historię Żydów w Polsce” autorstwa Teodora Jeske-Choińskiego (1854-1920) warto sięgnąć z kilku powodów. Przede wszystkim książka wyszła spod pióra jednego z najwybitniejszych pisarzy swojej epoki. Dziś zapomniany, ale w czasach kiedy tworzył, umiejętnościami literackimi i popularnością rywalizował z Henrykiem Sienkiewiczem.

Jeske-Choiński jest autorem wielu świetnych, ale niestety dziś już niesłusznie zapomnianych, świetnych powieści historycznych. Nie ma tu miejsca na wymienienie długiej listy jego dzieł literackich. Warto wymienić te wybitniejsze, „Ostatni Rzymianie”, „Gasnące słońca”, „Tiara i korona”.

Autor oparł się na źródłach i publikacjach, które ukazały się nie tylko w języku polskim. Sięgnął  do materiałów żydowskich, niemieckich, francuskich.

Autor wnikliwie prowadzi nas przez kręte dzieje Żydów, którzy mieszkali na ziemiach polskich. Pokazuje, jak zachowywali się w sytuacji zagrożenia naszej ojczyzny, jak układali swoje życie społeczne polityczne, religijne, gospodarcze i społeczne żyjąc wśród Polaków.

Praca może budzić kontrowersje. Ale należy jednak pamiętać, że wpływ na nią miał duch epoki, powstała, u progu odradzającej się po latach zaborów Polsce, w pierwszej połowie 1918 r. Jej celem nie było i nie jest zachęcanie do nienawiści wobec kogokolwiek. Można i należy na nią spojrzeć jako na przyczynek do dziejów mniejszości, która odegrała ważną rolę w dziejach Polski. Również jako na głos w debacie publicystycznej, w której brali udział najwybitniejsi ówcześni pisarze i publicyści.

Teodor Jeske-Choiński, „Historia Żydów w Polsce”, Wyd. Ostoja, Kraków 2015. Książkę można nabyć TUTAJ.

Teodor Józef Fryderyk Jeske-Choiński — intelektualista, pisarz i historyk, publicysta konserwatywny, krytyk teatralny i literacki urodził się 27 lutego 1854 r. w Pleszewie (Wielkopolska). Uczęszczał do gimnazjów klasycznych w Śremie i Poznaniu. Studia inżynierskie odbywał na politechnice we Wrocławiu, filozoficzne na uniwersytecie w Pradze, a literaturoznawcze w Wiedniu.

Po studiach zamieszkał w Warszawie, gdzie przez krótki okres współpracował ze środowiskiem pozytywistów. W tym czasie zamieszczał artykuły m.in. w „Przeglądzie Tygodniowym”, „Ateneum” i „Nowinach”. Na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku dokonał wyraźnego zwrotu w poglądach, stając się czołowym publicystą obozu młodych konserwatystów. Pisał w takich gazetach, jak „Niwa”, „Słowo”, „Wiek”, „Rola”. W 1889 r. zamieszkał w Paryżu, pisując stamtąd artykuły do warszawskiego pisma „Wędrowiec”. W 1910 r. przeprowadził się do Lwowa i tam do 1914 r. redagował „Kronikę Powszechną”, a także był redaktorem serii wydawniczej „Biblioteki Dzieł Wyborowych” przybliżającej polskiemu czytelnikowi dorobek literatury światowej. W latach 1914-1915 przebywał w Wiedniu, po czym powrócił do Warszawy. Zmarł w Warszawie 14 kwietnia 1920 r.

Teodor Jeske-Choiński jest autorem około trzydziestu powieści, dramatów i nowel o tematyce historycznej i współczesnej. W swoich dziełach zwracał uwagę na więzi łączące starożytną cywilizację antyczną z cywilizacją chrześcijańską, natomiast przemiany w życiu społecznym i kulturalnym XIX i XX wiecznej Europy porównywał do czasów upadku starożytnego Imperium Rzymskiego.

W poglądach politycznych był konserwatystą, którego światopogląd ewoluował ku nacjonalizmowi, pozostając w wyraźnej opozycji do dominującej wówczas opcji konserwatywno-ugodowej. Jak sam napisał po latach, jego program był tożsamy z tym, który prezentowała prawica narodowo-demokratyczna.

Był jednym z pierwszych polskich intelektualistów, którzy zwrócili uwagę na problematykę żydowską. Podejmował tę tematykę w książkach: Poznaj Żyda (1912), Historia Żydów w Polsce (1919) i in. Jego stosunek do Żydów był zdecydowanie niechętny, wyrażający się w przekonaniu o konieczności obrony cywilizacji chrześcijańskiej przed rozkładową działalnością społeczności żydowskiej.

W 1951 r. wszystkie jego utwory zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą.

Teodor Jeske-Choiński pozostaje nadal pisarzem w Polsce niemal zapomnianym.

Artykuł W czasach PRL jego książki wycofano z bibliotek, a dzieła poddano cenzurze. „Historia Żydów w Polsce” Teodora Jeske-Choińskiego pochodzi z serwisu Niezłomni.com.