29 października 1993 roku zmarł w ZakopanemStanisław Marusarz, wszechstronny narciarz, czterokrotny uczestnik igrzysk olimpijskich, wicemistrz świata w skokach narciarskich w 1938 r.; w czasie II wojny światowej kurier tatrzański, aresztowany przez Gestapo w 1940 r., uciekł z więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie i przedostał się na Węgry.

Podczas narciarskich Mistrzostw Świata w Lahti w 1938 sportowiec ten przeszedł do historii jako „moralny zwycięzca” zawodów skoków narciarskich, gdy po bardzo kontrowersyjnej i stronniczej decyzji fińskiego sędziego przegrał z Norwegiem Asbjørnem Ruudem ledwie o 0,3 punktu. Sam Ruud chciał oddać Polakowi niesprawiedliwie wywalczony złoty medal, jednak ten honorowo odmówił jego przyjęcia.

Po wybuchu II wojny światowej Marusarz wstąpił do ZWZ–AK i pełnił służbę kurierską na trasie Zakopane–Budapeszt. Przeprowadzał ludzi, przenosił materiały konspiracyjne i pieniądze na działalność podziemną. Dwukrotnie został schwytany przez słowacką służbę graniczną Jozefa Tisy.

Odmówił on współpracy z okupantami, którzy proponowali mu posadę trenera nazistowskich narciarzy i został skazany na śmierć. Dwa razy udało mu się jednak uciec z niewoli. Druga ucieczka z krakowskiego więzienia przy ulicy Montelupich, podczas której został postrzelony, wzbudziła podziw w okupowanej Polsce.

Dotarł on pieszo do Zakopanego, a potem przedarł się na Węgry, gdzie przebywał do końca wojny z przerwą na jedną kurierską misję w Polsce.

Do Zakopanego Marusarz powrócił w 1945 roku i zaczął prowadzić schronisko turystyczne na Ornaku. Miał jednak problemy z Urzędem Bezpieczeństwa, więc musiał ukryć się w Karpaczu, gdzie pomagał w przekraczaniu granicy osobom prześladowanym. Po 1955 r. był trenerem i wieloletnim kierownikiem zespołu zakopiańskich skoczni. Za czasów jego działalności wybudowano Średnią Krokiew.

Marusarz został wybrany przez PZN w 1969 r. narciarzem 50-lecia, a w 1989 r. jego imieniem nazwano skocznię Wielką Krokiew ( „za wzór postaw patriotycznych i sportowych”).

Zmarł na zawał serca 29 października 1993 r., wygłaszając przemówienie na pogrzebie Wacława Felczaka – swojego dowódcy z czasów okupacji – na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem, osuwając się na ręce ambasadora Węgier w Polsce Ákosa Engelmayera. Na cmentarzu tym został on później pochowany.

Artykuł Brawurowa ucieczka z Montelupich, odmowa współpracy z okupantem, problemy z komuną po wojnie… Pamiętamy o Stanisławie Marusarzu pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Prawdziwym muzeum sztuki, inspirowanej folklorem podhalańskim jest pierwszy cmentarz zakopiański na Pęksowym Brzyzku. Powstał w połowie XIX w. na ziemi podarowanej przez Jana Pęksę.

Prawie wszystkie nagrobki – kapliczki i góralskie krzyże, rzeźbione w drewnie lub kamieniu, odlane w metalu albo malowane na szkle – to dzieła miejscowych artystów, czasem utalentowanych amatorów, częściej, jak autor wielu z nich, Władysław Hasior, uznanych profesjonalistów.

[flagallery gid=18 skin=nivo_slider_js]

Ale zakopiański  „Stary Cmentarz" to nie tylko i nie przede wszystkim z tego powodu miejsce szczególnie ważne zarówno dla Podhala, jak całej Polski, a zwłaszcza jej kultury. Spoczywają tu „odkrywca„ i jeden z twórców legendy Zakopanego Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, pierwszy zakopiański proboszcz i zdobywca wielu tatrzańskich szczytów, sławny bajarz Jan Sabała, słynny skoczek i kurier tatrzański Stanisław Marusarz.

Na „brzyzku", czyli urwisku nad potokiem, u stóp Tatr, odnajdziemy też m.in. groby Władysława Orkana, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stanisława Witkiewicza, Kornela Makuszyńskiego, Antoniego Kenara oraz symboliczny nagrobek Witkacego.

Symboliczny, bo jak się okazało po ekshumacji ciała „zakopiańskiego demona" - z grobu na Polesiu, gdzie we wrześniu 1939 r. popełnił samobójstwo na wieść o wkroczeniu wojsk sowieckich – i uroczystym pogrzebie w ostatnich latach PRL, ministerialni urzędnicy przywieźli do Zakopanego szczątki anonimowej młodej Ukrainki.

Artykuł Najstarszy i najpiękniejszy. Zobacz wyjątkowe miejsce pamięci w Zakopanem [foto] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.