22 października 1633 roku - wojna polsko-turecka: wojska hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego zatrzymały szturm Turków na Kamieniec Podolski.

Starcie to zwane jest także jako Bitwa pod Paniowcami.  Silny ogień polskiej artylerii zaskoczył przeciwników i załamał pierwszy szturm na warowny obóz polski. Podczas kolejnego ataku Turcy i Tatarzy uderzyli na lewe skrzydło polskie, a Wołosi na prawe. Tatarom udało się nawet wedrzeć na pozycje polskie, zostali jednak stamtąd wyparci. Wobec zaciętej obrony polskiego obozu Abazy postanowił zwinąć oblężenie i wycofać się w kierunku Dniestru.

Warto przy okazji przytoczyć poniższe słowa:

Wydaje mi się, że nie wiesz, władco, jak trudno jest wydrzeć zwycięstwo polskiemu żołnierzowi. Nie liczba tam walczy, lecz mężowie. Mają zaś taki rodzaj wojska, zwany jazdą husarską (miał na myśli kopijników – red.), których komendanci, wiedz, że cieszą się takim poważaniem, że gdyby stanęli przed tym murem (sułtan akurat w czasie rozmowy siedział zwrócony w stronę okna pałacu, przez które widać było obwarowania miasta – red.) i polecili wojsku uderzyć w niego kopiami, sam nie wiem czy nie przesunęliby go”.

(Abazy pasza, wódz turecki, do sułtana Murada IV)

Artykuł Wymowne słowa wodza tureckiego skierowane do sułtana na temat husarii pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Na polach pomiędzy Haliczem, Martynowem a Bołszowcem doszło do bitwy zakończonej całkowitym pogromem Tatarów dowodzonych przez Kantymira.

obraz: Józef Brandt, Odbicie jasyru

[caption id="attachment_28287" align="alignright" width="1120"] Józef Brandt, Towarzysz pancerny[/caption]

Dnia 5 czerwca 1624 murza Kantymir na czele Nogajów wpadł od strony Wołoszczyzny na Pokucie w pobliżu Śniatynia. Armia tatarska zamiast jak zwykle od razu rozlać się po kraju, a tego właśnie spodziewały się polskie chorągwie rozrzucone na Pokuciu, w zwartej grupie ruszyła w głąb Polski, uprzedzając hetmana polnego koronnego Koniecpolskiego i przeprawiając się 9 czerwca pod Martynowem przez Dniestr.

Następnie Tatarzy dotarli aż pod Medykę koło Przemyśla

z niesłychaną szybkością do Medyki zaleciał i tam założywszy kosz, na wszystkie strony poza Jarosław, Brzozów, Krosno, Rzeszów, Sędziszów rozpuścił swoje zagony, które pożogą i łupiestwem spustoszywszy niezliczone osady, wielką moc ludu wiejskiego uprowadziły [...] Tatarowie [...] palili, lud mordowali, w więzienie brali, tedy w ten czas zabrali z naszej wsi Markowy luda znacznie, bo dziewięciu set krom [oprócz] małych dziatek, co się Boże pożal, a tylko 17 par ludzi małżeńskich zostało w całej wsi [Kronika Pawła Piaseckiego biskupa przemyślskiego]

Hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski, mający pod swoją komendą ok. 5 tys. ludzi zmusił obciążonych jasyrem Tatarów do przyjęcia bitwy. Manewrując lekką jazdą podprowadził siły nieprzyjaciela pod ogień artylerii oraz muszkiety piechoty. Nie wytrzymując ognia broni palnej oddziały Kantymira rozpoczęły chaotyczny odwrót.

Potężnie te chorągwie natarszy na Kantemira, y wielką podolską milę [ponad 10 km] pędziwszy, wparli w Dniestr z wysokich brzegow. Tam naszy strzelbą, z rusznic, z łuków, iako kaczki po wodzie pływaiące, pogaństwo strzelali, a drudzy z końmi tonęli, tak że wiele bachmatów, wiele pogaństwa potopionego pływało w Dniestrze, a drudzy od szkap przywaleni na dnie w Dniestrze zostali, że tylko kołpaczki y insze rzeczy po wodzie pływały; postrzelono w wodzie Kantemira y konia pod nim zabito [...] [Kronika Pawła Piaseckiego biskupa przemyślskiego]

Wówczas dowódca polski rzucił w pościg za nimi lekką jazdę, która w kilku potyczkach rozbiła zupełnie Tatarów i uwolniła pojmanych w jasyr.

wyprawił J.M. Pan Hetman kilkadziesiąt wozow, dla pozbierania dzieci małych, których niezliczona rzecz [ilość] była na mieyscu pogromu, wzdłusz na całe trzy mile [ponad 21 km] [Kronika Pawła Piaseckiego biskupa przemyślskiego]

Sukces Koniecpolskiego było pierwszym zwycięstwem Polaków nad Ordą od 4 lat. Po klęsce cecorskiej w 1620 r., korzystając z osłabienia Polski, Tatarzy bezkarnie łupili ziemie Rzeczypospolitej. Doświadczenia wyniesione z kampanii pozwoliły polskiemu dowódcy dopracować system zwalczania najazdów na ziemie pograniczne.

źródło: Muzeum Wojska Polskiego / Kresy.pl / Wikipedia

Artykuł 20 czerwca 1624 bitwa pod Martynowem. Całkowity pogrom Tatarów pochodzi z serwisu Niezłomni.com.