[caption id="attachment_15245" align="alignright" width="371"] Stanisław August Poniatowski[/caption]

23 lipca 1792 roku Stanisław August Poniatowski przystąpił do Konfederacji Targowickiej, spisku magnatów, zawiązanego by obalić Konstytucję 3 maja.

27 kwietnia 1792 r. w Petersburgu przeciwnicy reform Sejmu Czteroletniego ze Stanisławem Potockim i Sewerynem Rzewuskim na czele, pod hasłem obrony zagrożonej wolności, zawiązali za zgodą Rosji konfederację przeciw Stanisławowi Augustowi i Konstytucji 3 Maja.

Konfederacja targowicka zaprowadziła w Rzeczypospolitej rządy terroru, przy pomocy wojska rosyjskiego dokonując licznych grabieży i kontrybucji dóbr patriotów. Zrujnowany kraj musiał znosić finansowe skutki pobytu 100-tysięcznej rosyjskiej armii okupacyjnej.

Miarą upadku targowiczan było uroczyste poselstwo przywódców konfederackich 14 listopada 1792 do carycy Katarzyny II, którzy podziękowali jej za "przywrócenie wolności i ustroju republikańskiego w Polsce.

W sytuacji wojskowej przewagi Rosjan, ponaglany przez carycę, Stanisław August uznał dalszy opór za bezcelowy. 23 lipca przedstawił rosyjskie ultimatum na naradzie Straży Praw zwołanej na Zamku Królewskim.

[quote]Za jego przyjęciem opowiedziało się siedem osób. Był wśród nich podkanclerzy koronny Hugon Kołłątaj, który ponaglał króla: "Dziś jeszcze, Miłościwy Panie, przystąpić potrzeba do konfederacji targowickiej, nie jutro; każdy moment jest drogi, bo krew Polaków go oblewa". Pięciu uczestników zebrania, w tym m.in. marszałek sejmu Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha głosowało za kontynuowaniem wojny.[/quote]

Po uzyskaniu zapewnienia o zachowaniu przez Rosję integralności terytorialnej Rzeczpospolitej, mając nadzieję na uratowanie choć części reform Sejmu Czteroletniego, król zadecydował o zakończeniu działań zbrojnych, zgłaszając akces do konfederacji.

[caption id="attachment_15246" align="alignleft" width="192"] Hugon Kołłątaj[/caption]

W wyrazie sprzeciwu wobec jego decyzji wielu polskich dowódców, w tym ks. Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko podało się do dymisji. Kraj opuściło spore grono przedstawicieli polskich elit, m.in. marszałek sejmu Stanisław Małachowski oraz marszałek wielki litewski Ignacy Potocki.

Epilogiem wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. i rządów Targowicy był II rozbiór Polski, którego dokonały w styczniu 1793 r. Rosja i Prusy. Dla zwolenników Konstytucji 3 Maja konfederacja targowicka stała się symbolem zdrady narodowej.

Podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. wielu jej przywódców, m.in. hetmana wielkiego litewskiego Szymona Kossakowskiego, skazano na śmierć i infamię oraz publicznie wieszano na szubienicach. Na tych, których nie udało się schwytać, m.in. na Stanisławie Potockim, Sewerynie Rzewuskim i Franciszku Branickim, wykonano wyrok "na wizerunku" (in effigie).

Skrajne opinie budzi postawa króla Stanisława Augusta, któremu z jednej strony zarzuca się brak zdecydowania w działaniu (mimo, iż jeszcze w maju 1792 r. przekonywał, że był gotów osobiście stanąć do walki w obronie Polski) i zbytnią uległość wobec Rosji, z drugiej zaś podkreśla się bezsens sytuacji, w jakiej monarcha znalazł się po ogłoszeniu konfederacji i wybuchu wojny z Rosją.

"(...) czy ustąpię, czy się oprę, zarówno ściągnę na siebie naganę. W pierwszym przypadku będą mi wyrzucali moją słabość, w drugim złożą na karb mego zuchwalstwa wzrost nieszczęścia, jakie stąd wyniknie"

- przekonywał po wybuchu wojny z Rosją polski monarcha.

źródło: Polskie Radio

Artykuł 222 lata temu Stanisław August Poniatowski przystąpił do Konfederacji Targowickiej. Jak dziękowano carycy Katarzynie za „przywrócenie wolności” pochodzi z serwisu Niezłomni.com.