Jan Paweł Woronicz i "Hymn do Boga"

Na obrazie: "Modlitwa" Stanisława Dębickiego

Nieogarniony światem, ojców naszych Boże!
Ty, który jeden nie znasz płochej wieków zmiany!
Otośmy Twych ołtarzów oblegli podnoże,
Niegdy lud Tobie miły, a teraz znękany!

Więc gdy za sobą przemówić nie śmiemy,

Pozwól, niech dawne łaski Twe wspomniemy.

Już lat tysiąc niewrotnej swej dobiega drogi,
Jako się pobraciłeś z ojcami naszemi,
A wyrwawszy im z ręku ciosane ich bogi,
Świętym prawdy obliczem błysnąłeś tej ziemi

I dałeś poznać wśród błędu zamieci,

Żeś Ty ich ojcem, a oni Twe dzieci.

Te same świątyń szczątki, mchem porosłe siwym,
Patrzały na Twe z ojcy naszymi przymierze;
Jak oni Cię uznawszy być Bogiem prawdziwym
Mieli Ci wiernie służyć w niepośliznej^[1] wierze,

A Ty nawzajem przyrzekłeś łaskawie

Im przewodniczyć w wielkości i sławie.

Jeszcze tych świętych umów nie oschły znamiona,
Kiedy naddziady nasze, cechą tej ugody
Wynurzeni z błędnego rozsypańców łona,
Poczesne wzięli miejsce pomiędzy narody;

A ci, co nimi dumnie pogardzali,

Ich pokrewieństwa i łaski szukali.

Ty sam, Boże zastępów, miecz nieukrócony
Przypasałeś Twą ręką do ich twardych boków,
A ledwie nim błysnęli na okaz obrony
Objawionych stworzeniu Twych świętych wyroków,

Ucichły szepty i zmowy sąsiadów,

Ujrzawszy Ciebie wpośród naszych dziadów.

Tyś im przywdział niezłomne zbroje i przyłbice,
Bądź gdy od krynic Laby do Danapra brzegów
Pierwotnej swej siedziby kowali granice,
Bądź kiedy wśród okrytych laurami szeregów

Królów i kniaziów spory rozsądzali

I onym trony ojczyste wracali.

Tyś ich ziemię, jak niegdy Jordanu krainę,
Napoił błogosławieństw i mlekiem, i miodem,
I zwierząt życiosłużnych nagnał w nią drużynę,
I użyźnił wszech tworów nieprzerodnym płodem,

Że się sąsiadom o nic nie kłaniała,

Lecz ich sytością swoją nakarmiała.

Tyś ją sam niemylnymi oznaczył kopcami,
Od upałów granitnym Krępakiem zagrodził,
Ramiona przeciw wichrom umaił lasami
I gościńcem rzek spławnych dwa morza pogodził,

A przy podwojach Wschodu i Zachodu

Do szlachetnego wytknął plac zawodu.

Tędy nasi ojcowie po wieńce biegali,
Tędy wlekli zwycięskie z łupami rydwany,
A Tyś na ich błyskotnej strach rozsiewał stali,
Że gdzie tylko zmierzyli oręż niewstrzymany,

Placu nie widząc zbrojne ćmy pierzchały,

Schnęły strumienie i góry tajały.

Próżno cary zachodnie z swoimi lenniki
I zamkami się grodzą, i złotem brząkają,
I z pleśni otrząsając zamierzchłe pomniki,
Pozoru w nich do naszych powiatów szukają;

Czego przyjaźni mytem nie uproszą,

Darmo się groźbą niewskórną komoszą^[2].

A jeżeli się kiedy hardzie pokusili
Popierać swej orężem napaści nieprawej,
Pamiętnymi klęskami zaczepki płacili,
Odbiegłszy ciał niegrzebanych wśród rozprawy krwawej,

Na łup żarłoczny ptastwu i zwierzowi,

I na przestrogę późnemu wiekowi.

Próżno nas sroga zawiść, ludzkich łez łakoma,
Z jednogniezdnymi bracią^[3] na północy kłóci,
Zewnątrz ściska najazdem, nieci ogień doma
I uśpionych Laponów^[4] z twardego snu cuci,

Spędza wiatrami tatarskie zagony,

Sługom na pany wraża miecz stępiony

Po wieleż razy Panie, ta ziemia spluskana
Milijonowe hordy chlebem swym żywiła!
A kośćmi i rynsztunkiem zbójeckim zasiana,
Wrogów naszych zawodną nadzieją cieszyła,

Że w oceanie nieszczęść zatonie,

Głowy nie wzniesie ani świtem wionie.

Ty się za nas ująłeś, Zbawco uciśnionych!
A ledwieś ojców naszych natchnął zgody duchem,
Wnet cała ta szarańcza napastników onych
Jako piasek nadmorski wionęła rozdmuchem,

Strach im roztrącał karki wielkooki

I cień ich własny pochwycał za boki.

Przed jednym tysiąc zbrojnych uciekało razem,
Ni się w dziesięć tysięcy obejrzeć nie śmieli;
A ojce nasi, chlubni Twej łaski okazem,
Pod obłoki szerokie imię rozciągnęli,

Zamorców w własnym potopili morzu

I miecz zatknęli na niedźwiedzim zorzu.

Nie mniejsze Twoje dziwy, nasz Obrońco możny,
Kiedy z pustyń arabskich Izmaela plemię^[5],
Posuwając orężem swój księżyc dwurożny,
Tysiąca państw kwitnące przywalało ziemie,

A depcząc carstwa wschodniego,

Przytknęło sztandar do naszej krainy.

Jęknęły prawowierców Twoich świetne grody,
Słońce kurzem zaćmiły różnobarwców tłumy,
A przewódca ich, ufny w orężne narodu,
Na karkach ujarzmionych wlokąc namiot dumy,

Rozdęty pychą, wzniosły nad Libany,

Dla reszty świata związywał kajdany.

Tyś garstkę ojców naszych przeciw niemu stawił;
Ledwie mu w twarz zajrzeli niezmrużonym okiem,
On się samym postrachem ich lica zadławił,
I jako drugi Dagon przed bóstwa widokiem,

Padł zgruchotany, krwią popoił rzeki,

Jęknął w pustyniach i przestraszył wieki.

Wielkie Twe dzieła, Panie, dla naszego rodu!
Przegadać ich nie mogli nasi pradziadowie;
Przestrzeń ta szerokiego nader jest obwodu,
Każdy dzień, każdy zakąt łaski Twe opowie,

Któreś po całym rozsiewał ich domu,

Że w niczym przodku nie dali^[6]nikomu.

Tyś im sam dziewosłębił szczęsne zrękowiny
I serca nitem harcił w nierozjemnym życiu,
Że się ojcom podobne rozwnuczały syny;
Jeszcze te niemowlęta kwiliły w powiciu,

A już wodzowie owi strachem drżeli,

Którzy z ich ręku pęta przyjąć mieli.

Tyś im sam gospodarzył w polu i w oborach,
Że Tobie i ojczyźnie niosąc hojne dary,
I żywiąc chudszej braci tysiące na dworach,
Nigdy zamożnych szkatuł nie przebrali miary,

Żeniąc ład dobry z wdziękami szczodroty,

Pod rachmistrzostwem rozumu i cnoty.

A jako Twoim żyli natchnieniem i duchem,
Tak przyrodna dostojność, wielkość i szlachetność
Kierowała ich czynów niepomylnym ruchem,
A błyszcząca na twarzach bóstwa Twego świetność

W każdym ich kroku i skinieniu ciała

Poszanowanie i miłość wrażała.

Jakiż dziw, że przed nami ludowie klękali,
Sąsiedzcy jednowładce, kniazie i królowie
Ich rady, pokrewieństwa, przyjaźni szukali,
Nędzni biegli po wsparcie, po rozum mędrcowie.

Wtedyś Ty, Boże, był Polaków Bogiem,

Ani im sąsiad śmiał być chytrym wrogiem.

Cóż się wżdy podziałało z późnym ich plemieniem!
Tyś twarz odwrócił... a my... w proch się rozsypali!
Szczątki nasze wiatr rozniósł z pyłem i z imieniem,
Morza nimi igrają po zaświatnej fali,

Ciskając z gniewem na murzyńskie piaski

Ciała zakrzepłe piętnem Twej niełaski.

Drudzy przeżyć nie mogąc zgonu wspólnej matki,
Spostrzegłszy jakąś gwiazdę nowych świata cudów,
I z nią tajnym przeczuciem łącząc tchu ostatki,
W bezdrożach skwarnych spiekot, włóczęgi i trudów,

Lądy i morza obieżawszy sławą,

Łzy krokodylom wmawiają swą sprawą.

Starcy w domach ujęci jęczą na podsieniu,
Wory im wypłakane źrenice zakryły,
A sędziwe prababki w rzewnym rozczuleniu,
Łamiąc ręce, że matkę matek swych przeżyły,

Połogi nędznych córek przeklinają,

W których rozrodku^[7] wnuków swych nie znają.

Rozszlochane dziewice warkocze stargały,
Ani więcej witają słodkim wdziękiem pieni
Wracających rycerzów z bojowiska chwały;
Młodzieńce nasi, ludom przewodzić zrodzeni,

Podparłszy belki pradziadowską bronią,

Nad ich czynami łzy bezcenne ronią.

Gościńce sławy naszej chwastami zarosły,
Rozwalinom Syjonu pokrzywy panują,
Po wieżach głos pogrobny puszczyki rozniosły,
A smętne cienia ojców po kątach się snują,

Wskazując zwłoków swych ułomki świetne

Powyrzucane na śmiecia wymietne.

Sami siebie nie znamy, a gdzie stąpim krokiem,
Poziewa trup ojczyzny posoką skluskany:
Wszystko drażni, rozdziera nieznanym widokiem;
I sen nawet, spoczynku broniąc niezbłagany,

Szarpie szydersko i serca, i czucie

Marzeniem wzrosłym i znikłym w minucie.

Odkupując chleb, wodę i sól z gruntów własnych,
Po naszych się ulicach rozmówić nie możem;
Wkrótce, miasto żużmanów^[8] i bławatów^[9] jasnych,
Kusy kubrak z patlaku^[10] na grzbiet chudy włożem,

A miasto świetnych przepasek i wieńców,

Zgrzebny powrózek z łyczków i rzemieńców.

Pamięć naszą uczciwą, głośną w poprzek świata,
Jak skorupą garncarską o kamień stłuczoną,
Pogwizdując wędrowiec depce i pomiata,
A patrząc na bram naszych postać okopconą,

Potrząsa głową i pyta zdumiany:

„I gdzież jest teraz ów Bóg zawołany?...”

Ty żyjesz i żyć będziesz, chociaż świat upadnie!
Tyś policzył do włoska na tych głowach włosy;
Nie traf ślepy, nie kolej narodami władnie:
W Twoich się ręku rodzą i czasy, i losy.

Więc gdy nie możesz karać bez przyczyny,

Los nasz być musi płodem naszej winy.

Łzy nasze są świadkami błędu i poprawy,
A Ty patrzeć nie możesz na łez ludzkich zdroje
Ni się wyprzesz Twych dzieci, rodzicu łaskawy!
Cóż Ci zostaje? Wyrzec dawne słowa Twoje:

„Kości spróchniałe, powstańcie z mogiły,

Przywdziejcie ducha i ciało, i siły!”

[caption id="attachment_28175" align="aligncenter" width="1310"] Jan Paweł Woronicz, portret Michała Stachowicza[/caption]

Przypisy

Artykuł Jan Paweł Woronicz i „Hymn do Boga” [1805 r.] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.