Czym była cenzura w PRL? Na czym polegała, jak działała, jakie metody stosowali cenzorzy? W jaki sposób oddziaływali na dziennikarzy i redaktorów naczelnych?

W jaki sposób szkolono i kształcono cenzorów, na co mieli zwracać uwagę? Jakie treści, nawet w najbardziej zawoalowanej postaci nie były przepuszczane przez „strażników” dziennikarskiej i literackiej prawomyślności? Jak można było obejść ostre nożyce cenzury? O tych i o innych sprawach Błażej Torański rozmawia z pisarzami, poetami, satyrykami, muzykami, historykami, o ich starciach i przygodach z peerelowską cenzurą, czasem przybierającą groteskową formę.

Dziennikarzowi udało się porozmawiać z niezwykłe ciekawymi postaciami, których bardzo wiele różni, sposób patrzenia na świat, poglądy, droga życiowa. Możemy przeczytać m. in. wywiady z Janem Pietrzakiem, Adamem Zagajewskim, Krzysztofem Zanussim, Kazimierzem Orłosiem, Jnuszem Rolickim, Marcinem Wolskim, Zbigniewem Lwem-Starowiczem, Ernestem Bryllem.

Efekt jest piorunujący, nie chodzi tylko o to, że rozmówcy pokazali, jakim złem była cenzura, jak zakłamywała rzeczywistość i jak kneblowała, często skutecznie usta ludziom pióra, to także świadectwo o tamtej epoce, ważne dla tych, którzy wtedy żyli, ale i dla urodzonych i wychowanych już w III RP.  Cenzura w Polsce  nie przestałą istnieć po czerwcowych wyborach w 1989 r., zniesiono ją dopiero ustawą z 11 kwietnia 1990 r. i dzięki niej Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk przy ul. Mysiej w Warszawie przeszedł do historii.

„Knebel” to nie tylko opowieść o przeszłości, nie brak w książce smutnych refleksji dotyczących współczesności: „Nie ma wolnych mediów, bo wszystkie mają jakiegoś właściciela, a ten ma swoje preferencje, sympatie polityczne, poglądy, system wartości. Wydawcy rekrutują do pracy dziennikarze i redaktorów o podobnych sympatiach i poglądach” – mówi Błażejowi Torańskiemu Tomasz Strzyżewski, który ujawnił tajemnice cenzury PRL.

Dla mnie książka ma jeszcze „drugie dno”, to podręcznik, jak robić fascynujące wywiady, które czyta się z przyjemnością. Gratuluję autorowi i zachęcam do lektury. TP

Błażej Torański, Knebel. Cenzura w PRL-u, Fronda, Warszawa 2016. Książkę można nabyć TUTAJ.

O książce:

Największym zwycięstwem cenzury PRL-u było wmówienie zainteresowanym, że właściwie nie istnieje – choć przenikała wszystkie aspekty życia.

Profesor Romek ujawnia, że cenzorzy znali prawdę o Katyniu „od zawsze”. Zostali wyedukowani do oceny treści pod kątem poszukiwania aluzji.

„Gdyby nie było cenzorów, – zapewnia Grzegorz Królikiewicz – nie doszedłbym do żadnych rezultatów! Oni, durnie, nawet nie wiedzieli, jak krzepią mnie swoją obecnością”.

Poeta, Ernest Bryll, zmieniał tekst w śpiewogrze „Po górach, po chmurach” żeby udobruchać Gomułkę, rzucającego kałamarzami w urzędników. Powodem był donos sugerujący, że monolog diabła jest aluzją do jego osoby.

Cenzura potrafiła wychwycić kolizję seksuologii z polityką. Zbigniewowi Lwu-Starowiczowi zdjęto artykuł pod tytułem „Miłość francuska” z uwagi na wizytę w Polsce prezydenta Francji Charlesa de Gaulle’a.

Krakowski cenzor wspomina , jak udało mu się wywieźć na Zachód i opublikować tajne zapisy oraz instrukcje dla cenzorów.

Dyrektor opolskiej delegatury Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk opowiada o próbach pogodzenia wiary w Boga i pracy dla komunistycznego systemu.

21 rozmówców Błażeja Torańskiego: dziennikarzy, reżyserów, grafików, kompozytorów i estradowców odsłania kulisy swoich kontaktów z cenzurą. Ujawniają mechanizmy, dzięki którym władza potrafiła skutecznie zmusić twórców do trudnych ustępstw, a wielu nawet do współpracy.

W książce znalazły się również ocenzurowane zdjęcia CAF – PAP.

Projekt dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Artykuł Błażej Torański: Cenzura w PRL była jak „knebel”. Tomasz Strzyżewski: „Nie ma wolnych mediów”[WIDEO] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

- W moich powieściach starałem się znaleźć klucz do współczesnego człowieka – z Pino Farinottim, włoskim pisarzem i krytykiem filmowym rozmawia Tomasz Plaskota.

TOMASZ PLASKOTA: Pana powieści, których przekaz nie jest łatwy, lekki i przyjemny, ale niosą katolicki przekaz, stały się bestsellerami i są sfilmowane.

PINO FARINOTTI: To prawda, poruszam trudne sprawy. Przede wszystkim jestem krytykiem filmowym i kiedy piszę powieść, piszą ją w taki sposób, aby była gotowym scenariuszem filmowym. Powieść jest o wiele ważniejsza niż film, ponieważ literatura zawiera głębię i jedyne w swoim rodzaju zaangażowanie. Powieść to rodzaj kultury, a film to przede wszystkim zabawa, sentyment, lekkość. Kiedy autor jest w stanie połączyć te czynniki, wtedy produkt końcowy może być bardzo interesujący. Przykładami powieści, w których to się udało uzyskać, są zekranizowane powieści Umberto Eco. Po nakręceniu na ich podstawie filmów, jego powieści zyskały, stały się jeszcze bardziej popularne. Takie połączenie niestety zdarza się bardzo rzadko. Chciałbym dodać, że w swoich powieściach starałem się znaleźć klucz do współczesnego człowieka. Mam nadzieję, że przynajmniej częściowo mi się to udało.

Dlaczego zdecydował się Pan na napisanie tych dwóch powieści?
Zanim zacząłem pisać, powieść była już w mojej głowie, inspiracja przyszła z góry.

W powieści „I odszedł od niej anioł” porusza Pan temat choroby nowotworowej. Wielu chorych i ich bliscy zastanawiają się, jaki sens ma cierpienie i dlaczego Bóg na nie zezwala. Co by Pan im odpowiedział? 

Przedstawiam w niej historią młodej, trzydziestoletniej kobiety, która ma siedmioletniego syna. W pewnym momencie spada na nich straszna wiadomość, okazuje się, że dziecko jest chore na raka mózgu. Jest to ogromne wyzwanie dla matki, która przeżywa chorobę jedynego dziecka z bólem, którego nie da się wyobrazić. Jednak w pewnym momencie zaczyna odczuwać spokój, otrzymuje wsparcie od Boga. Zawsze w trudnych momentach dostajemy pomoc od Boga. Niestety, nie potrafię odpowiedzieć na pytanie, jaki sens ma cierpienie i dlaczego ludzie muszą cierpieć. Choroby i cierpienie są ogromnym wyzwaniem dla naszej wiary.

Jaki jest odbiór Pańskiej powieści w Polsce?
Bardzo dobry. Powieść „Siedem kilometrów od Jerozolimy”, która ukazała się w 2007 r., świetnie się sprzedała i miała wiele dobrych recenzji. „I odszedł od niej anioł” też spotkała się z pozytywnym odbiorem. Jeden z polskich czytelników stwierdził, że o ile pierwsza powieść jest skierowana do mężczyzn, druga jest w jego ocenie, powieścią dla kobiet.

Pana relacje z Polską nie ograniczają się do wydania dwóch powieści w naszym kraju.
Jako krytyk filmowy zajmowałem się polskim kinem. Szczególnie bliskie są mi filmy Kieślowskiego, kiedy nakręcił „Dekalog” dla mediolańskiego wydawnictwa San Paulo przygotowałem publikację, która prezentowała każdy z odcinków. Cenię też filmy Wajdy i Zanussiego.

Pino Farinotti (ur. 1951 r.), krytyk filmowy, dziennikarz, pisarz, wykładowca akademicki, dyrektor „Mymovies” (jednego z ważniejszych włoskich pism filmowych), autor programów telewizyjnych poświęconych sztuce filmowej i kulturze. W 2003 r. prezydent Włoch odznaczył go medalem „Zasłużony dla Kultury i Sztuki”. Powieść „7 km od Jerozolimy” została sfilmowana przez reżysera Claudio Malapontiego, natomiast do powieści „I odszedł od niej anioł” trwają zdjęcia z Sophie Marceau w roli głównej. Jego powieści stały się światowymi bestsellerami. Porusza w nich tematy wiary, świętości, sensu życia, śmierci.

O książkach P. Farinottiego można przeczytać TUTAJ.

Artykuł NASZ WYWIAD. Klucz do współczesnego człowieka pochodzi z serwisu Niezłomni.com.