Wojownik i polityk, zwycięzca spod Hattin i zdobywca Jerozolimy, postrach krzyżowców i bohater muzułmanów – tak powszechnie kojarzy się imię Saladyna. Tymczasem sułtan, postać niezwykle barwna i fascynująca – wykracza dalece poza ten stereotyp. Dla samych muzułmanów, przy wszystkich zasługach i osiągnięciach, pozostaje bohaterem, choć nie bez skazy.

Oto prawdziwe oblicze założyciela dynastii Ajjubidów – spisana z wykorzystaniem źródeł łacińskich i arabskich niezwykła historia człowieka, który wyrósł na najpotężniejszego władcę świata. Jego droga stanowi prawdziwy fenomen. Jest wypadkową szczęścia, sprytu, przebiegłości oraz znakomitej organizacji i zarządzania. Saladyn wyciągał wnioski i uczył się na popełnianych błędach. Jednocześnie wykorzystywał nadarzające się okazje, czas przełomu, którego stał się głównym architektem.

Fragment książki Piotra Soleckiego, Saladyn Wielki. Pogromca krzyżowców i wódz islamu, Wyd. Replika, Poznań 2020. Książkę można zamówić na stronie internetowej wydawnictwa Replika. 

Młodość Jusufa

Salah ad-Din Jusuf Ibn Ajjub – czyli „Prawy w Wierze Józef syn Ajjuba”, znany w Europie jako Saladyn – przyszedł na świat w roku 1137. Pochodził z kurdyjskiej rodziny Rawadija z okolicy Dwinu w Armenii. Plemię, z którego się wywodził, należało do sunnickich muzułmanów. Kurdowie byli pasterzami lubiącymi wojaczkę, jednak ród Jusufa wyszedł poza ten zwyczajny kanon. Jedna z kronik europejskich z XIII w. tak opisała jego pochodzenie: „Syn rodziców, którzy nie należeli do szlachty, ale nie mieli też korzeni plebejskich, pośledniego urodzenia”. Jakiś czas przed jego przyjściem na świat, rodzina Saladyna przeniosła się do Mezopotamii. Dziadek Jusufa, Szadi, wraz ze swoimi dwoma synami – Ajjubem i Szirkuhem – udał się do Bagdadu.

Nadzorcą policyjnym miasta był wówczas Bihruz, którego Szadi znał dobrze z Armenii. Bihruz, przebywając wcześniej w Dwinie, został przyłapany na obcowaniu z żoną jednego z urzędników i poniósł karę kastracji. Okazało się to dla niego szczęściem w nieszczęściu, gdyż jako eunuch został strażnikiem dzieci sułtana w Bagdadzie. Potem objął posadę zarządcy policji w mieście, a w nagrodę za dobrą służbę otrzymał w posiadanie miasto Tikrit. Tam właśnie Szadi w latach 20. XII w. udał się z całą rodziną i pełnił funkcję zarządcy cytadeli miasta. Po jego śmierci przejął ją syn Ajjub (ojciec Saladyna). Dowództwo w miejskiej cytadeli nie dawało szans na szybki, o ile w ogóle, awans. Jednak los uśmiechnął się do kurdyjskiego rodu. W 1131 r. pewne wydarzenie na zawsze odmieniło los rodu Rawadijja. Wtedy to atabeg Mosulu Zengi podjął próbę przejęcia władzy w Bagdadzie. Jego wojska zostały jednak rozbite, a on sam w fatalnym położeniu, uciekając przez pogonią, dotarł do Tikritu. Będąc w krytycznej sytuacji, poprosił Ajjuba o schronienie. Kurd, miast odmówić, nie tylko przez 15 dni gościł Zengiego, ale na dodatek pomógł mu się przeprawić przez Tygrys i dał zapasy na drogę. Pamiętamy, że Tikrit podlegał Bihruzowi z Bagdadu (czyli przeciwnikowi Zengiego), zastanawiające więc, co skłoniło Ajjuba do podjęcia tak ryzykownej decyzji? Zabijając Zengiego, zapewne otrzymałby pochwałę i nagrodę pieniężną. Jednak nie zmieniłoby to jego pozycji społecznej. Być może wyczuł, że uciekinier z Mosulu będzie kiedyś wielkim mężem. Kroniki arabskie tłumaczą tę decyzję powiedzeniem: Li-kulli szaj sabab, czyli „wszystko ma swoją przyczynę”. Ważne jest, że Zengi na zawsze zapamiętał tę przysługę, a dalsze losy rodziny kurdyjskiej już niedługo miały się związać z jego osobą. Pomimo tak ewidentnej zdrady wobec Bagdadu Ajjub nie poniósł konsekwencji (prawdopodobnie dzięki dawnej znajomości z Bihruzem). Tym razem mu się udało, jednak kilka lat później kolejne wydarzenie spowodowało, że pan Tikritu nie okazał już łaski. Szirkuh, brat Ajjuba, wdał się w bójkę z miejskim urzędnikiem. A że słynął z porywczego charakteru i preferował rozwiązania siłowe, wpadł w furię i zabił dyskutanta. Tym razem czyn był już karalny. Bihruz rozkazał im natychmiast opuścić miasto. Pod osłoną nocy w 1137 r. kurdyjscy bracia z żonami i całym dobytkiem opuścili Tikrit. W trakcie tej ucieczki przyszedł na świat Jusuf.

Powołując się na dawną przysługę Ajjuba, bracia spróbowali swojego szczęścia u Zengiego, władcy Mosulu. Pan miasta, pamiętając pomoc, jaką kiedyś otrzymał w Tikricie, przyjął ich i włączył do grona zaufanych. Wyrazem tego było przekazanie Ajjubowi zarządu nad miastem Balabakk. Tam też swoje dzieciństwo spędził Saladyn. Miasto położone 1000 m nad poziomem morza charakteryzowało się umiarkowanym klimatem. Lata były łagodne, a zimy na tyle mroźne, że trzeba było nosić ciepłe nakrycia. W legendach arabskich Balabakk jest „siedzibą” zimna. W rolniczej okolicy dominowała uprawa fig i moreli (być może właśnie o tych morelach wspominał Cohn, pisząc, że był to jedyny owoc chrześcijańskich krucjat). To sielankowe życie nie trwało jednak długo. Po sześciu latach los rodziny Saladyna znów się odmienił. 14 września 1146 r., w trakcie oblężenia Kal’at Dża’bar, Zengi padł ofiarą zamachu ze strony swoich strażników: „Kilkunastu mameluków zamordowało go w nocy”. Jak podają przekazy, atabeg Mosulu (pod wpływem alkoholu) zobaczył, że jeden z jego służących imieniem Jarankasz pije z jego pucharu. Wściekły Zengi obiecał zabić go następnego dnia. Służący nie zamierzał sprawdzać, czy pijany wódz dotrzyma słowa i w nocy go zasztyletował.

Zengi opisywany jest przez kronikarzy jako wybuchowy okrutnik, który w trakcie marszu wojska potrafił skazywać na ukrzyżowanie nieposłusznych żołnierzy. Z dotrzymywaniem umów też miał problem. Gdy w 1139 r. oblegał Balabakk, obiecał oszczędzić obrońców, jednak po zajęciu miasta doszło do rzezi garnizonu. Zengi rządził żelazną ręką, co przysparzało mu wrogów nawet w najbliższym otoczeniu. Jego następcą został syn Nur ad-Din. Nowy władca poza sygnetem, który włożył na palec na znak przejęcia władzy, nie odziedziczył nic z porywczego charakteru ojca – był jego przeciwieństwem. Ten ascetyczny tryb życia będzie naśladowało wielu, w tym Saladyn. Śmierć wodza Zengiego wykorzystał władca Damaszku, który ruszył z wojskiem odzyskać utracony wcześniej Balabakk. Ajjub, który stał na czele oblężonego miasta, wiedział, że nie może liczyć na odsiecz ze strony młodego Nur ad-Dina. Pozostały mu wtedy dwa wyjścia – walczyć dzielnie do końca albo wynegocjować korzystne warunki pokojowe. Ostatecznie w wyniku umowy Ajjub poddał miasto damasceńczykom. Nie tylko zachował funkcję zarządcy, ale również uzyskał majątek ziemski i dom w Damaszku.

Zdrada wobec nowego pana Nur ad-Dina okazała się korzystna, tym bardziej, że ojciec Saladyna szybko awansował na dowódcę wojsk damasceńskich. Kiedy krzyżowcy zaatakowali Damaszek w latach 1148-1149 Ajjub dowodził oddziałem milicji miejskiej. Mieszkańcy Damaszku przez długi czas wspierali krzyżowców, jednak ci zaprzepaścili sojusz. Szirkuh pozostał wierny Zengidom, a po kilku przygranicznych starciach z Frankami zyskał zaufanie Nur ad-Dina na tyle, by stanąć na czele jego wojsk. Ciekawe, że ambicja i pragmatyzm polityczny pozwoliły zarówno Ajjubowi, jak i Szirkuhowi stać się bardzo ważnymi postaciami. Ojciec Saladyna awansował na dowódcę wojsk Damaszku, a jego brat w nagrodę za pozostanie przy Nur ad-Dinie i odważny udział w wielu kampaniach wojennych został dowódcą wojsk Zengidów.

Kiedy w 1154 r. Nur ad-Din sięgnął ostatecznie po Damaszek, jego wojskami dowodził Szirkuh, a obrońcą miasta był właśnie Ajjub. Dwaj bracia, którzy jeszcze kilkanaście lat wcześniej uciekali z Tikritu, nie mając gdzie się podziać, teraz spotkali się w Damaszku, by wynegocjować warunki kapitulacji. W ciągu kilku dni miasto poddało się Nur adDinowi. Szirkuh został nagrodzony honorami i posiadłościami. Ajjub natomiast powrócił na służbę do Zengidów i został członkiem najwyższej rady.

Artykuł Wyrósł na najpotężniejszego władcę świata. Jego droga stanowi prawdziwy fenomen nie tylko w świecie islamu. [WIDEO] pochodzi z serwisu Niezłomni.com.

Witold Repetowicz, ekspert m.in. ds. Bliskiego Wschodu, skomentował wydarzenia we Francji, gdzie policja szturmowała kościół św. Rity i brutalnie traktowała zgromadzonych.

Dokonałem dwóch porównań Iraku i Francji. Pierwsze dotyczyło sytuacji z kościołem św. Rity - zauważyłem że w Iraku, który na fladze ma napisane Allah Akbar, taka sytuacja wywlekania chrześcijan ze świątyni by ją zburzyć, byłaby niemożliwa (poza terenami okupowanymi przez Państwo islamskie)

- uważa Repetowicz.

Repetowicz dokonał również innego porównania, które nie spodobało się wielu internautom.

Drugie porównanie było odpowiedzią na tweeta, że we Francji mimo ataków życie toczy się normalnie, a ci, co twierdzą inaczej, uprawiają wobec Europy Zachodniej coś w rodzaju hejtingu. Otóż w Bagdadzie też życie toczy się normalnie i jak ktoś nie wierzy, to niech tam jedzie. A jak nie chce jechać, to niech uwierzy mi, bo jak większość moich czytelników chyba wie, byłem tam 2 razy w ostatnich 2 latach i to nie w Zielonej Strefie

- podkreśla, dodając:

Nie od dziś wiadomo że o Iraku najwięcej mają do powiedzenia eksperci którzy siedzą sobie w Warszawie albo ewentualnie wożą tyłek po Europie czy Ameryce

- podsumował ostro.

Jedyne co mieli do powiedzenia krytycy moich porównań to to, że nie można porównywać Bagdadu z Francją. A czemu? W Bagdadzie mieszkają jacyś Marsjanie? Szczerze mówiąc, taka argumentacja niedopuszczalności takiego porównania trąci mi rasizmem

- zauważył.

Artykuł Ekspert: Sytuacja z Francji nie wydarzyłaby się nawet w Iraku pochodzi z serwisu Niezłomni.com.