Po jego śmierci urzędowy organ chilijski pisał: „Domeyko był więcej niż profesorem, był apostołem nauki w Chile. Zasługi jego zdobyły mu niezmierną wdzięczność narodu”.
23 stycznia 1889 roku w Santiago de Chile zmarł Ignacy Domeyko (ur. 31 lipca 1802 r. w Niedźwiadce w Nowogródzkiem) polski mineralog i geolog, przyjaciel Adama Mickiewicza, profesor oraz rektor uniwersytetu Santiago de Chile, który swoją działalnością przyczynił się do rozwoju Chile pod względem kulturalnym i przemysłowym.
Ignacy Domeyko pochodził z rodziny ziemiańskiej. Uzyskał dyplom Uniwersytetu Wileńskiego. Po upadku powstania listopadowego, w którym brał udział, emigrował do Francji, gdzie w paryskim École des Mines ukończył studia górnicze.
Działalność w Ameryce Południowej
Niezwykłe uzdolnienia Domeyki sprawiły, że jego osobą zainteresował się rząd chilijski i zaproponował mu objęcie katedry chemii w Coquimbo. Za poradą swojego kolegi Adama Mickiewicza przyjął tę propozycję i w roku 1838 wyruszył do Chile.
Podstawą rozwoju młodej Republiki Chilijskiej miało się stać górnictwo, które uprawiano tam bardzo prymitywnie, w sposób partyzancki. Domeyko został powołany do stworzenia podstaw naukowych dla eksploatacji bogactw mineralnych kraju. Wybudował w Coquimbo laboratorium naukowe, opracował program i zajął się nauczaniem fizyki, chemii, mineralogii i metalurgii.
W liście do Adama Mickiewicza pisał:
[quote]niejedna północ zastaje mnie przy tyglu lub retorcie, smażącego dziwnie ciekawe tutejsze kruszce. W dzień jestem z moimi uczniami, przemawiam po hiszpańsku o rzeczach, o których tu nikt przede mną nie wiedział.[/quote]
Odkrył skarby Chile
[quote]Wakacje wykorzystywał na poznawanie kraju. Plon naukowy tych podróży był obfity. Dzięki nim stworzył mapę geologiczną Chile, odkrył i zbadał wiele bogatych pokładów różnych gatunków węgla kamiennego, żył złota, a także odkrył nieznany wówczas minerał nazwany na jego cześć „domeykitem”. Odkrycia te przyniosły mu światową sławę, a wdzięczni Chilijczycy pisali: „Domeyko pierwszy wskazał nam nasze skarby i nauczył z nich korzystać”.[/quote]
Widząc opłakany stan szkół chilijskich, opracował program reorganizacji nauczania oparty na wzorach wileńskich. Ze względu na stale rosnący autorytet moralny, powierzono mu stanowisko urzędowego rozjemcy w granicznych sporach górniczych. Najwyżsi dostojnicy państwowi liczyli się z jego zdaniem i zabiegali o jego przyjaźń.
Zapobiegł wyprawie przeciwko Araukanom
W 1845 roku wydał książkę pt. „Araukania i jej mieszkańcy”, w której wystąpił w obronie ludności tubylczej, tępionej w sposób barbarzyński i wezwał rząd chilijski do zmiany polityki i podjęcia akcji umiejętnego, stopniowego cywilizowania Araukanów.
Po ośmiu latach spędzonych w Coquimbo Domejko został powołany na katedrę chemii, mineralogii i fizyki Uniwersytetu w Santiago, od 1876 roku pełnił tam rolę rektora. Rząd chilijski powierzył mu organizację szkolnictwa w całym kraju.
Obok prac pedagogicznych, organizacyjnych i administracyjnych, cały czas prowadził studia naukowe. Jego dziełem są rozległe badania geologiczne Kordylierów oraz wykrycie i opisanie wielu nieznanych gatunków minerałów. Wyniki swych badań publikował w Chile i w Europie. Był autorem wielu podręczników i ponad 130 prac naukowych w językach hiszpańskim, francuskim, niemieckim i polskim.
[quote]Po ustąpieniu Domeyki ze stanowiska rektora uniwersytetu w Santiago (1883 r.) parlament chilijski przyznał mu wysoką dożywotnią rentę nazwaną „pensją wdzięczności”. Ignacy Domeyko odwiedził Polskę w roku 1884. Zmarł na ziemi chilijskiej 23 stycznia 1889.[/quote]
Urzędowy organ chilijski pisał wtedy, że
[quote]mało jest przykładów życia tak pracowitego, pełnego zaparcia się siebie, tak zupełnie poświęconego nauczaniu i postępowi nauki. Domeyko był więcej niż profesorem, był apostołem nauki w Chile. Zasługi jego zdobyły mu niezmierną wdzięczność narodu chilijskiego.[/quote]
Domeyko na każdym kroku
Z nazwiskiem Domeyki spotykają się Chilijczycy nieustannie. Na tablicach z nazwą ulic, w książkach z zakresu mineralogii i paleontologii, na pomnikach i budynkach no i oczywiście w geografii. Najpoważniejszym obiektem topograficznym noszącym nazwisko naszego rodaka są Góry Domeyki. Pasmo to stanowi zachodni grzbiet Andów, nazwę górom nadał rząd chilijski.
[quote]Do miejsc nazwanych nazwiskiem Polaka zaliczyć można też: Szczyt Domeyki (Cerro Domeyk) w Kordylierach, port Domeyki w południowym Chile, Stacja Domeyki (Paradero Domeyko), osady Domeyk oraz minerał (domeykit), małż (Nautilus domeykus), amonit (Amonites domeykanus) i wiele innych.[/quote]
źródło: Polskie Radio
(1578)
