W dniu 29 grudnia 1655 r. w Tyszowcach koło Tomaszowa Lubelskiego wojska koronne zgromadzone pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego i hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego zawiązały konfederację. W efekcie szlachta wypowiedziała posłuszeństwo królowi szwedzkiemu Karolowi X Gustawowi i zapowiedziała zbrojne wystąpienie przeciw Szwedom, udzielając tym samym poparcia królowi polskiemu Janowi Kazimierzowi.
Konfederacja została zawiązana w Tyszowcach z inspiracji Stefana Czarnieckiego, wiernego stronnika króla polskiego Jana II Kazimierza.
Konfederacja tyszowiecka była wynikiem niezadowolenia wobec samowoli, gwałtów i grabieży wojsk szwedzkich. Była także głosem sprzeciwu wobec braku nieposzanowania uczuć religijnych i licznych profanacji kościołów. Bezpośrednią jednakże przyczyną jej zawiązana było dwumiesięczne oblężenie przez Szwedów klasztoru paulinów na Jasnej Górze oraz powrót króla Jana Kazimierza do kraju 18 grudnia 1655 r.
[quote]Konfederacja tyszowiecka należy niewątpliwie do najbardziej znanych wydarzeń potopu szwedzkiego. Uważana jest za przełomowe wydarzenie w dziejach najazdu. Joachim Lelewel określił ją jako „sumienie narodu”, zaś Józef Szujski, stwierdził, że Tyszowce są „symbolem jedności narodu”. Konfederacja była wyrazem zmian w postawie szlachty i magnaterii w czasie potopu.[/quote]
Oryginalny tekst aktu konfederacji nie zachował się do czasów współczesnych, podobnie jak i druk ulotny tego dokumentu. W Archiwum Państwowym w Lublinie zachowały się natomiast teksty dwóch innych dokumentów, które miały związek z konfederacją tyszowiecką – uniwersału sokalskiego z 16 XII 1655 r. i uniwersału konfederacji o pospolitym ruszeniu z 31 XII 1655 r. Uniwersał z Sokala uważany jest za pierwowzór aktu konfederacji tyszowieckiej. Oblata (wpisanie) tych dokumentów do ksiąg grodzkich została dokonana w grodzie w Grabowcu 3 I 1656 r.
źródło: Archiwum Państwowe w Lublinie
(796)
