Wilhelm Feldman, znany historyk, już jako 15 letni chłopak o mało nie został zlinczowany przez gniewny tłum żydowskich wiernych z “profanację świątyni” po tym jak wystąpił podczas uroczystości w synagodze zbaraskiej z gorącym przemówieniem na cześć polskiego bohaterstwa z okazji 200 rocznicy odsieczy wiedeńskiej, później chciał walczyć za Polskę, lecz został zwolniony z Legionów z racji podeszłego wieku.

Bernard Mond , zupełnie zapomniany generał, d-ca 205 pp. w Bitwie Warszawskiej w 1920 r., złożonego głównie z ochotników – szewców warszawskich.
Na zakończenie należy także przypomnieć choćby kilka osób pochodzenia żydowskiego, które oddały swe życie za polskość kresów wschodnich.
Wielką odwagą wsławił się uczeń gimnazjum Roman Felsztyn, walczący w obronie Lwowa pod dowództwem swojego starszego brata Tadeusza. Walczył w szeregach zdobywców cytadeli, zginął pod Obroszynem w Wielką Sobotę 19 kwietnia 1919 roku. Roman Felsztyn był rówieśnikiem Mariana Hemara, tak jak Hemar był Żydem i polskim poetą, jego nazwisko brzmiało Feldstein.
Roman Felsztyn , urodził się 4 listopada 1901 jako najmłodszy syn Hermana Feldsteina i Heleny z Nossigów. Jego ojciec Władysław Herman Felsztyn, lwowski inżynier i wybitny finansista, a zarazem wielki patriota lwowski, zmienił nazwisko i wyznanie w proteście wobec antypolskiej postawy organizacji żydowskich, Synów swoich wychował w duchu polskiego patriotyzmu.
Tak scharakteryzowano postawę Romana Felsztyna w wydanej przed wojną publikacji poświęconej obronie Lwowa i Kresów Wschodnich: “Już jako uczeń 3-ciej klasy gimnazjalnej pracuje w studenckich kołach narodowych i marzy o Czynie. Jako 15-letni chłopak organizuje pierwszy we Lwowie sekcję studencką P. O. W., aby w ten sposób wraz z kolegami przygotować się do walki orężnej z wszystkiemi państwami zaborczemi, którą uważał za nieuniknioną. Był też dobrze znany w kołach pracowników patrjotycznej, tajnej pracy narodowej. Wyprzedził wypadki listopadowe i już w ostatnich dniach października z pożyczonym rewolwerem i kindżałem razem z kilkoma dobranymi towarzyszami rozbrajał żandarmów austrjackich. by tym sposobem przysporzyć broni, której brakło P. O. W. Po dokonaniu zamachu ukraińskiego opuścił dom i zgłosił się do plutonu szturmowego porucznika Wojciechowskiego.
Widzą go wtedy w pierwszych szeregach, dworzec, poczta i.t.d. W drugiej połowie listopada przydzielony do odcinka I kap. Monda bierze udział we wszystkich szturmach na Cytadelę. Po oswobodzeniu Lwowa należy do l p. strzelców i nie oddaje się tylko radości z odniesionego zwycięstwa, ale walczy dalej pod Grzybowicami, Dublanami, Skniłowem, Obroszynem i Persenkówką. Przechodzi następnie z kompanją Monda do 5 p. legjonów, gdzie stawia mężnie czoło Ukraińcom na Majerówce, w Krzywczycach i w Lesienicach. W kwietniu wreszcie w oddziale karabinów maszynowych baonu radomskiego poszedł chory, wbrew woli otoczenia i przełożonych, do ataku na Obroszyn, gdzie ugodziła go kula w serce i położyła koniec młodemu, bohaterskiemu życiu. Obdarzony niezwykłą inteligencją i wybitnym talentem poetyckim, rokował jak najlepsze nadzieje.”
Matka Romana Felsztyna wydała tomik jego poezji, który do dzisiaj jest trudny do zdobycia.
Jakby w proroczej wizji opisał swoją śmierć. „Pieśń o przyszłym życiu” kończy zwrotka:
A śmierć ma będzie piękna i wspaniała.
Jako też pięknem będzie i me życie …
I na dusz wszystkich będzie strunach grała
I w każdej trąci ton szlachetny skrycie …
Kolejną wartą wspomnienia postacią jest Salomon Pelz , syn ubogiej rodziny robotniczej, w którego przypadku “Polska szkoła w żydowskiej dzielnicy pierwsza rozbudziła w nim serdeczne zrozumienie i gorące umiłowanie polskości, które też przez całe życie kierowało jego myślami i czynami. Już jako uczeń szkoły wydziałowej zbierał i organizował współuczniów i rówieśników w polskie kadry skautowe, a jako słuchacz seminarjum nauczycielskiego wszedł odrazu w szeregi pracowników czytelni T. S. L. im. B. Goldmana. Świadomy swych zadań i celów, karny a skromny, pracował tu cicho, nie wysuwając się nigdzie, a z dziwną wytrwałością i niezachwianą wiarą w skuteczność i owocność tej pracy narodowej polskiej.
Wielka burza wojny wyrwała Pelza z tej pracy, wygnała na pole walk, gdzie służąc w armji austrjackiej, pozostawał nieprzerwanie w służbie frontowej. Gdy go w polu doszła wieść o organizowaniu legjonów polskich, pragnął dostać się do nich, niestety bezskutecznie. Listy jego z owego czasu tchną szczerym, serdecznym żalem z tego powodu, że nie może służyć w polskiem wojsku. Ziściły się jednak jego pragnienia wśród warunków niezwykłych. Oto wrócił z frontu włoskiego do Lwowa, zastał walki o miasto już w pełnym toku. Wobec tego, wypocząwszy ledwie po niezmiernych wysiłkach powrotu, zgłosił się natychmiast do służby, a już po kilku dniach objął komendę odcinka w ul. Bema po poruczniku Mazurze. Niedługo ją sprawował. Ugodzony kulą, zmarł po kilku dniach w szpitalu na Technice, osierocając żonę .”
Następny z bohaterów to Ludwik Uiberall, urodzony 28 października 1897 r. syn adwokata w Rzeszowie. W Przemyślu uczęszczał on do VIII klasy gimnazjum gdzie “celował zdolnościami i zaletami swego pięknego charakteru, za które lubili go profesorzy i koledzy. Podczas inwazji rosyjskiej bawił we Wiedniu, gdzie złożył z odznaczeniem maturę w polskiem gimnazjum, a po ukończeniu pierwszego roku medycyny wzięty do wojska austrjackiego, odbył dwa razy kampanję włoską i ofensywę nad Piawą. Dwa razy ranny, zatęsknił do rodziny i kolegów i z ręką niewyleczoną wrócił do kraju. Na wezwanie Ojczyzny zgłosił się jako ochotnik dnia l listopada do 10 p. p. wojska polskiego i walcząc z tak zwanymi „Ukraińcami” wkroczył 11 listopada do Przemyśla. Tu przy sforsowaniu mostu żelaznego na Sanie, krocząc na czele oddziału, został ciężko ranny i pomimo wysiłków i starań lekarzy zmarł w szpitalu dnia 4 grudnia. Leżąc na łożu śmiertelnem marzył o odsieczy Lwowa. Cztery dni przed śmiercią mianowany za waleczność podporucznikiem, odznaczony został po śmierci gwiazdą Przemyśla i krzyżem walecznych. Zwłoki jego spoczęły na cmentarzu izraelickim w Przemyślu .”
Leopold Caro, znany ekonomista pochodzenia żydowskiego, czując się bez reszty związany z Polską, z tym większym oburzeniem reagował na niegodne zachowanie się części Żydów wobec polskiej sprawy. W wydanej w 1893 r. we Lwowie książce “Kwestia żydowska w świetle etyki” stwierdzał bez ogródek: “Pytam atoli, któż więcej ma prawo oburzać się, kto silniej i bezwzględniej karcić nikczemnych niż ten, kto sam ciągle i na każdym kroku najboleśniejszej od nich doznaje krzywdy: kto ukochawszy naród, wśród którego żyje i przylgnąwszy całą duszą do jego ideałów, spotykał się ciągle i spotykać musiał z niedowierzaniem i uprzedzeniem, wywołanym niecnością pewnej kategorii swych współwyznawców, obojętnością ich i nieledwie nienawiścią dla sprawy polskiej, lekceważeniem i poniżaniem wszystkiego, co drogim jest społeczeństwu, wśród którego żyją” (podkr. – J.R.N.).

Literatura:
1. J.R.Nowak – “Zagrożenia dla Polski i polskości” – Warszawa 1998.
2. J.R.Nowak – “Spory o historię i współczesność” – Warszawa 2000.
3. K.Bulzacki – “Zawsze wierni tobie Polsko” – Jelenia Góra 1999.
4. T.Bednarczyk – “Żydzi polscy dzisiaj” – Warszawa 1997.
5. “W obronie Lwowa i Kresów Wschodnich” – Lwów 1926.