Jesteście dumni ze swojej historii i macie słuszność. Wam nie wolno poniżać się, macie bowiem poza sobą, jak hrabia z „Pana Tadeusza” wraz z zamkiem wspaniałe wspomnienia i przekazaną w testamencie zemstę. Jesteście związani z przeszłością, wypada wam pielęgnować chwałę swego narodu, waszą historię.
Skąd się bierze ten kult przodków? Stąd, że należycie do zbyt dobrej rodziny, ażeby źle o niej mówić. A my? Widzieliśmy, jak ojciec – pijany żołdak – bezcześcił i bił matkę, biedną chłopkę, płaczącą w milczeniu. Nienawidziliśmy ojca, lecz zahukani od małego, baliśmy się go jak ognia. Kochaliśmy zapewne matkę, lecz nauczono nas jej nie szanować. Całe otoczenie powtarzało nam od rana do nocy jeden jedyny nakaz moralny: siła jest wszystkim, powodzenie jest wszystkim.
Aleksander Hercen
Rosyjski pisarz, myśliciel społeczny, działacz polityczny. Autor dzieła „Rzeczy minione i rozmyślania” uważanego za jeden z najlepszych utworów rosyjskiej prozy
cytat za Myśli o Polsce i Polakach Jerzego Roberta Nowaka
(140)
