Był twórcą polskiego harcerstwa. Dzięki niemu powstała Rzeczpospolita Podhalańska. Zginął tragicznie. Mógł się uratować, ale odstąpił swój pas ratunkowy

w Bohaterowie


Zachęcamy do obserwowania strony na Twitterze

„Pamiętajcie, że nie w tem jest wart człowiek, co przemyślał i przeżył, ale co zrobił dobrego na świecie”. Autor tych słów Andrzej Małkowski pozostawił po sobie, trwającą do dzisiaj, ideę polskiego skautingu. Kim był człowiek, który miał w sobie tak wielką wolę i chęć, by przekazywać ją kolejnym pokoleniom?

andrzej-malkowski
Andrzej Małkowski

„Pamiętajcie, że nie w tem jest wart człowiek, co przemyślał i przeżył, ale co zrobił dobrego na świecie”. Autor tych słów Andrzej Małkowski pozostawił po sobie, trwającą do dzisiaj, ideę polskiego skautingu. Kim był człowiek, który miał w sobie tak wielką wolę i chęć, by przekazywać ją kolejnym pokoleniom?

Młody społecznik

Andrzej Juliusz Małkowski urodził się 31 października 1888 roku w miejscowości Trębki koło Kutna. Pochodził z rodziny ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych. Ojciec Małkowskiego walczył w powstaniu styczniowym. Po klęsce powstania skonfiskowano mu majątek. Spędził wiele lat w carskim więzieniu.


Wyświetl większą mapę

skauciMałkowski do szkół średnich uczęszczał w Warszawie, Krakowie, Tarnowie i Lwowie. W tym ostatnim miejscu, w 1906 roku, otrzymał świadectwo dojrzałości.

W czasie nauki brał udział w akcjach skierowanych przeciwko zaborcom m.in. w strajku szkolnym w 1905 roku, był współzałożycielem krakowskiego stowarzyszenia abstynenckiego „Młodzież”.

W 1908 roku Małkowski rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Studiów jednak nie ukończył. Już w 1910 roku przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza. Od początku był społecznikiem. W latach 1908-1910 przewodniczył „Eleuterii Akademickiej”, a od 1909 roku był członkiem zarządu głównego „Eleuterii”. Zaangażował się w działalność towarzystwa gimnastycznego „Sokół”. Od marca 1909 był członkiem, a później instruktorem „Zarzewia”, Organizacji Armii Polskiej i Polskich Drużyn Strzeleckich. Interesował się życiem politycznym, bywał na zebraniach endeckiej „Czytelni Akademickiej”, ale także jednego z lwowskich kół Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.

Założyciel polskiego skautingu

Od 1909 roku zaczęły do Polski docierać informacje o nowym ruchu wychowawczym, jakim był skauting. Małkowski otrzymał zadanie przetłumaczenia książki generała Roberta Baden-Powella „Scouting for boys”. Dość długo zwlekał z tłumaczeniem, jednak kiedy już się za nie zabrał, idea skautingu pochłonęła go całkowicie. Odnalazł w niej dodatkowe możliwości do prowadzenia działań niepodległościowych. Przekonał władze „Sokoła” do stworzenia w Polsce silnego ruchu skautowego.

W marcu 1911 roku poprowadził we Lwowie pierwszy kurs skautowy dla 200 uczestników. W tym samym miesiącu po raz pierwszy światło dzienne ujrzało redagowane przez Małkowskiego czasopismo harcerskie „Skaut”.

Małkowski aktywnie działał w organizacji skautowej – był członkiem Naczelnej Rady Skautowej, wizytował ośrodki harcerskie w całym kraju, wygłaszał odczyty, zakładał drużyny, przeprowadzał ćwiczenia i egzaminy skautowe. Miał swój udział w tworzeniu prawa skautowego, które na jego wniosek zostało uzupełnione o wymóg abstynencji, zakazujący picia alkoholu i palenia tytoniu.
W 1912 roku udał się do Anglii, by obserwować i czerpać z tamtejszych skautowych doświadczeń. Podczas jego nieobecności zaszły zmiany w kierownictwie skautingu polskiego. Nadmierne przywiązanie Małkowskiego do wzorców angielskich sprawiło, że zdecydowano o odsunięciu go od prac w kierownictwie skautingu i redakcji „Skauta”.

państwo Małkowscy
państwo Małkowscy

Choroba przyszłej żony – Olgi Drahonowskiej – sprawiła, że narzeczeni wyjechali w 1913 roku do Zakopanego. Tam 19 czerwca 1913 roku odbył się pierwszy ślub skautowy – ślub Małkowskich. Stał się niemałym wydarzeniem – państwo młodzi w harcerskich mundurach, świadkowie także, wreszcie prowadzący ceremonię ksiądz również był harcerzem.

10 dni po ślubie Małkowski wyjechał z delegacją polskich skautów na III Wszech-brytyjski Zlot Skautowy do Birmingham. Wzięło w nim udział 42 skautów i 11 instruktorów z trzech zaborów. Reprezentacja występowała jako wspólna ekipa narodowa, a nad jej obozem, mimo protestów przedstawicieli państw zaborczych, powiewała polska flaga. Doświadczenia z tej podróży Małkowski podróży opisał w znakomitej książce „Jak skauci pracują”.

Pedagog, organizator, wzorowy harcerz

Po powrocie do Zakopanego Małkowski poświęcił się pracy pedagogicznej i działalności harcerskiej. Wspólnie z żoną stworzyli jeden z najważniejszych i najciekawszych ośrodków harcerskich w kraju. Małkowski był drużynowym I Zakopiańskiej Drużyny Harcerzy im. ks. J. Poniatowskiego. Do drużyny tej należał m.in. Adam Żeromski, syn pisarza Stefana Żeromskiego.

W marcu 1914 roku Małkowski założył w Zakopanem Komitet Skautowy, którego członkowie nie tylko wspierali ruch skautowy, ale również zobowiązywali się, że będą się starali stosować w swoim życiu zasady skautowe. Prowadził liczne kursy drużynowych, organizował letnie obozy. W Zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego zorganizował warsztaty harcerskie stolarski i rymarski, w których skauci szyli plecaki i chlebaki, wyrabiali paski, sprzęt sportowy i skautowy, a po wybuchu wojny plecaki, pasy do karabinów i ładownice dla legionistów.

W szeregach Legionów Polskich

W chwili wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. W czasie służby był m.in. wysłannikiem Józefa Piłsudskiego do Romana Dmowskiego. W trakcie pobytu na froncie zachorował na tyfus i wrócił do Zakopanego. Po wyzdrowieniu nie zaprzestał działalności niepodległościowej.

Pod kryptonimem „Termopile” prowadził akcję stworzenia tatrzańskiego gniazda oporu przeciwko zaborcom. Efektem tych działań miał być zalążek niepodległej Polski – Rzeczpospolita Podhalańska. Przypadkowe odkrycie broni, gromadzonej przez organizację w grotach skalnych pod Nosalem sprawiło, że 25 lutego 1915 roku Małkowscy w pośpiechu opuścili Zakopane.

W mundurze na emigracji

Robert Stephenson Smyth Baden-Powell
Robert Stephenson Smyth Baden-Powell

Droga ich emigracji wiodła przez Austrię, Szwajcarię i Francję, aż do Anglii, gdzie Małkowski starał się przyjęcie do wojska. Mimo poparcia Baden-Powella otrzymał odmowę.

Jesienią 1915 roku, dzięki zaproszeniu Polonii amerykańskiej, znalazł się w Stanach Zjednoczonych i tam jako Skautmistrz Naczelny Związku Sokołów Polskich w Ameryce zaczął rozbudowywać skauting i zakładać polskie drużyny skautowe. W trakcie pobytu w Stanach Zjednoczonych na świat przyszedł syn Małkowskiego – Lutek Andrzej.

Pobyt w Stanach to także okres pracy nad zorganizowaniem tajnego oddziału do walki z Niemcami. Jednak działania te skończyły się niepowodzeniem. Małkowski wyjechał do Kanady, gdzie ukończył szkołę oficerską. Wraz z wojskiem kanadyjskim (służył w „Canadian Railway Corps”- oddziałach wojsk technicznych budujących i naprawiających linie kolejowe) wrócił do Europy. We Francji był dowódcą oddziału złożonego w części z kryminalistów. Dzięki zdolnościom organizacyjnym i umiejętnością kierowania ludźmi, przekształcił go w doborową jednostkę.

Błękitny żołnierz Hallera

Wreszcie Małkowski trafił do oddziałów generała Józefa Hallera, który po kapitulacji Niemiec i wybuchu powstania wielkopolskiego, skierował Małkowskiego wraz z porucznikiem Rudlickim do Odessy. Mieli oni zapobiec mieszaniu się Polaków w wewnętrzne sprawy Rosji i załatwić sprawę szybkiej ewakuacji Polaków.

W nocy z 15 na 16 stycznia 1919 roku statek „Chaouia”, którym płynęli z Marsylii, natknął się na zabłąkaną minę i zatonął koło Messyny. Spośród ponad 700 pasażerów uratowało się tylko kilkanaście osób, wśród których Małkowskiego nie było. W przekazach pojawiła się informacja, że odstąpił komuś swój pas ratunkowy.

Działalność Małkowskiego została zauważona i doceniona. Został odznaczony brytyjskimi medalami „Za wojnę 1914-1918” i „Za Wielką Wojnę za Cywilizację 1914-1919”, Krzyżem Niepodległości (pośmiertnie – 31 XII 1930), Medalem Pamiątkowym „Za Wojnę 1918-1921” (pośmiertnie) oraz skautowym angielskim złotym medalem „Za Zasługę” (6 VII 1913). Pośmiertnie otrzymał tytuł Honorowego Harcerza Rzeczypospolitej (3 VII 1921).

[quote]Pamięć o Andrzeju Małkowskim jest wciąż żywa. Rok 2008 został ogłoszony rokiem Małkowskich. Wiele drużyn harcerskich nosi imię pierwszego skauta. Zainteresowani postacią Małkowskiego z pewnością sięgną po książki: Aleksandra Kamińskiego, Andrzej Małkowski oraz Barbary Wachowicz, Druhno Oleńko! Druhu Andrzeju! Gawęda o twórcach Harcerstwa Polskiego Oldze i Andrzeju Małkowskim.[/quote]

Gabriela Sierocińska – Dec, materiał ukazał się na stronie Polskiego Radia

Korzystałam z Harcerskiego Słownika Biograficznego, t.1 oraz książki Barbary Wachowicz Druhno Oleńko! Druhu Andrzeju! Gawęda o twórcach Harcerstwa Polskiego Oldze i Andrzeju Małkowskim.

(1951)

Chcesz podzielić się z Czytelnikami portalu swoim tekstem? Wyślij go nam lub dowiedz się, jak założyć bloga na stronie.
Kontakt: niezlomni.com(at)gmail.com. W sierpniu czytało nas blisko milion osób!
Dołącz, porozmawiaj, wyraź swoją opinię. Grupa sympatyków strony Niezlomni.com

Redakcja serwisu Niezłomni.com nie ponosi odpowiedzialności za treść wypowiedzi zawartych w komentarzach użytkowników. Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu.
Jednocześnie informujemy, że komentarze wulgarne oraz wyrażające groźby będą usuwane.
Ładowanie komentarzy Facebooka ...

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany.

*

Korzystając z formularza, zgadzam się z polityką prywatności portalu

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.