24 marca 1944 roku w Markowej koło Łańcuta (Podkarpackie) niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Zabili też szóstkę dzieci Ulmów. Najstarsza, Stasia, miała osiem lat, najmłodsze – półtora roku.
Józef i Wiktoria Ulmowie byli mieszkańcami czteroipółtysięcznej wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, a dzisiejszym województwie podkarpackim.
Podczas okupacji niemieckiej, zapewne pod koniec 1942 r., mimo biedy i zagrożenia życia Ulmowie dali schronienie ośmiorgu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom o nieznanych imionach (w Łańcucie nazywano ich Szallami), a ponadto dwóm córkom oraz wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką o nieznanym imieniu i Geni (Gołdzie) Grünfeld. Józef i ukrywający się u niego mężczyźni zajmowali się garbowaniem skór. O fakcie ukrywania Żydów przez rodzinę Ulmów doniósł Niemcom prawdopodobnie Włodzimierz Leś – granatowy policjant z Łańcuta. Rankiem 24 III 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów oraz kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Najpierw zamordowano Żydów, potem Józefa i Wiktorię (będącą w siódmym miesiącu ciąży). Następnie Dieken podjął decyzję o zabiciu dzieci.
W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który obecnie toczy się w Watykanie.
Według historyków w czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu obecnego woj. podkarpackiego ukrywało Żydów – za świadczoną im pomoc Niemcy zamordowali ok. 200 Polaków. Szacuje się, że podczas wojny nawet kilkaset tysięcy Polaków mogło w różny sposób pomagać Żydom. Dokładnej liczby osób, które z tego powodu zostały zamordowane lub podlegały niemieckim represjom, nie sposób ustalić.
źródło: IPN / Muzeum Ulmów
(2055)
Polacy chwalą się największą liczbą drzewek w Jad Waszem. 6620 na 31 milionów polskich katolików w II Rzeczpospolitej. Jedna osoba na 4500 ludzi wyciągała pomocną dłoń. Co za wstyd! – mówi dramaturg Łukasz Chotkowski, który z reżyserką Mają Kleczewską pracuje nad spektaklem „Malowany ptak” na podstawie głośnej książki Jerzego Kosińskiego. Premiera za tydzień.
Chcesz, ”by naród polski oczyścił się ze wstydu” ?
– Zgadza się, chcemy, by się oczyścił przez otwartą i szczerą dyskusję o Holocauście. W Polsce, mam wrażenie, zjechała ona na bocznicę, bo mamy znakomitych badaczy Holocaustu, którzy piszą świetne książki, ale nie wychodzą z nimi poza obieg uniwersytecki. Przełomowi okazali się dopiero „Sąsiedzi” Jana Tomasza Grossa. Książka rozpętała prawdziwą burzę i pokazała po raz kolejny, że Polacy nie chcą słyszeć o swoim antysemityzmie ani o tym, że zdarzyło im się także mordować Żydów.
http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,21509257,chotkowski-sprawiedliwi-wsrod-narodow-swiata-ktorymi-tak-bardzo.html#TRwknd